O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

O‘yinchi shaxsining psixologik strukturasi

O‘yinchilarning ijtimoiy-psixologik xarakteristikalari tizimini psixologlar shartli ravishda psixogramma deb ataydilar. O‘yinchining psixogrammasiga odatda quyidagi tasniflar kiritiladi:

1. 
   Asab tizimi xususiyatlari.
   
2. 
   Temperament xususiyatlari.
   
3. 
   Xarakter xususiyatlari, ya’ni o‘yinchi qanday harakat qiladi (shu jumladan, irodasining ravshanlanish darajasi, uning tashkil etuvchilari, ijtimoiy xulq-atvorning xususiyatlari, mehnatsevarligi va boshqalar).
   
4. 
   Idrok, xotira, diqqat xususiyatlari.
   
5. 
   Intellektual soha jarayonlari xususiyatlari (tafakkur tezligi, chuqurligi va mavhumlik darajasi, voqealar zanjirida yakuniy natijani ko‘ra olishi, voqealarning ehtimoliy rivojlanishini mo‘ljallash qobiliyati).
   
6. 
   Shaxsning yo‘nalganlik xususiyatlari – bu o‘yinchi nimaning umidida harakat qilishdir (motivatsiya) darajasi, shaxsiy qadryatlar, shaxsning mo‘ljallari, baxt to‘g‘risidagi tasavvurlarni va boshqalar.
   
7. 
   Integral o‘yin ko‘rsatkichlari.
   

O‘yinchilarning barcha sanab o‘tilgan xarakteristikasi ularning muvaffaqiyatli o‘yin faoliyati uchun katta ahamiyatga egadir. Yangilarni tanlashda psixologik xarakteristikalarga eng jiddiy e’tibor qaratish, mashqlar va musobaqalarda ulardan foydalanish zarur. Mashq ishlari jarayonida e’tibordan chiqarmaslik va o‘yinchilarning o‘sishlari uchun o‘yinchi psixogrammasi har bir tashkil etuvchisining darajasi va ahamiyatini tasavvur qila bilish ham muhimdir.
Jamoalar va sport musobaqalarida psixolog shtati yo‘qligi tufayli murabbiylar o‘z ichki sezgisi va kuzatuvchanligiga tayanadi yoki psixologning ishini ham o‘zlari bajarishlari mumkin, olingan natijalardan keyinchalik o‘z ishlarining samaradorligini oshirishda foydalanadilar. Buning uchun maxsus adabiyotlar mavjud bo‘lib, ularda testlar va ulardan foydalanish bo‘yicha tavsiyalar berilgan. Voleybol nuqtai nazaridan o‘yinchi psixogrammasining eng muhim jihatlarini batafsilroq ko‘rib chiqamiz.