O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

 
Osuriyaning ijtimoiy-siyosiy hayoti 
Osuriya katta-katta hududlarni bosib olishi 
natijasida hududlar, shaharlarda savdo-
hunarmandchilik, dehqonchilik va chorvachilik 
rivojlanadi. Mamlakatda
ko’plab yerlar
o’zlashtirildi. Irrigasiya va suv ta'minoti yaxshilanadi. 
Bog`dorchilik, uzumchilik va chorvachilik 
rivojlanishi uchun turtki bo’lgan temir qurollar keng 
tarqaladi. Metallurgiya, qurolsozlik sohalari yuqori 
darajada taraqqiy qiladi. Talonchilik urushlardan
olingan ko’plab o’ljalar va qullardan Osuriya shahar 
va qal'alarni qurishda keng foydalaniladi. Yangi 
shaharlar quriladi, jumladan Kalxu shahri qayta 
tiklanadi, Osuriyaning yangi poytaxti «Tukulti-
Ninurtu qal'asi» asir olingan tassit, xurrit va Urartu 
qabilalari kuchi bilan qayta tiklangan.
Osuriya jamiyatini hukmron tabaqasi harbiylar, 
davlat xizmatidagi zodagonlar, ibodaxona va savdo 
ahlidan iborat bo’lib, ular juda katta boylik va 
imtiyozlarga ega bo’lganlar va mavjud siyosiy 
hokimiyat bilan yaqin aloqada bo’lib, uni istilochilik 
siyosatini qo’llab-quvvatlatlaganlar. Osuriya 
jamiyatining quyi tabaqalarini kichik ishlab 
chiqaruvchi yer egalari, jamoa a'zolari va
hunarmandlar tashkil etgan. Ular xazinaga qishloq 

---

261 
xo’jalik mahsulotlari, chorva mollari va kumush bilan 
soliq to`laganlar.
Ijtimoiy tizimning eng pastidagi ko`chib 
kelganlar, asirlar va qullar qaram ishchilar toifasini 
tashkil qilganlar. Ular ko’p hollarda podsho 
xo’jaligida va ayrim hollarda ibodatxonalar, xususiy 
yerlarda ishlaganlar. 
Osuriya davlati o’z tarixining so’nggi davrida 
Qadimgi Sharq davlatchiligining o’ziga xos shakliga 
ega bo’lgan. Podsho qo`lida dunyoviy, harbiy va 
diniy sohalardagi cheklanmagan hokimiyat to’planadi. 
“odshoga hokimiyat muqaddas xudolar tomonidan
topshirilib, hukmdorng homiyligi ostida davlatni 
boshqaradi" degan tushuncha xalq ommasi ongiga 
singdirilgan. 
Davlatni boshqarishda osur hukmdorlari qo’shin 
va yaxshi tashkil etilgan boshqaruv apparatiga 
tayanganlar. Osuriya davlati boshqaruvida harbiy va 
moliya muassasalari yetakchi o’rinni egallaydi. 
Harbiy muassasa mamlakat ichida va bo’ysundirilgan 
hududlarda “tartib”ni saqlagan. Moliya muassasi esa, 
davlat xazinasiga soliq va o’lponlarni o’z vaqtida 
to’lovi uchun javob bergan. To’lov va majburiyatdan 
faqat podshoning “himoya” yorliqlariga ega 
bo’lganlar ozod qilingan. Ayrim shaharlar (Bobil, 
Borsippa, Sippar, Nippur, Xarran va Ashshur)
ibodatxonalari va saroy ahllarigina bunday 
imtiyozlardan foydalanganlar.

---

262 
Er. avv. IX-VII asrlarda Osuriya davlati 
boshqaruvi quyidagi shaklda bo’lgan: Bosib olingan
hududlarning ko’pchiligida provinsiyalar (Osuriya, 
Kichik Osiyoning ayrim shahar va viloyatlari, Xaldey 
va Oromiy knyazliklari.) tashkil qilingan. Ular
Osuriya noiblari tomonidan boshqarilgan. Ba'zi 
hududlarda Osuriyaga xiroj to`laydigan qaram
podsholiklar (Finikiya shaharlari, Yahudiya, Moav, 
Edem, Tabal, Manna) saqlanib qoladilar. Osuriyadan 
uzoq bo’lgan bir qadar kuchli davlatlar o’z 
mustaqilligini ma'lum darajada saqlab qoladilar 
(Lidiya, Urartu, Midiya, Elam va Shimoliy Arabiston 
yerlari). Bo`ysundirilgan Misr alohida mavqega ega 
bo’lgan. U 20 ta kichik hududlarga bo’linib, ularning 
tepasida mahalliy hokimlar (podsho, nomarx, 
koxinlar) turganlar. Shu bilan birga bo`ysundirilgan 
hududlarda Osuriyaning ko’p sonli amaldorlar 
apparati va harbiy ma'muriyati qoldirilgan. Bobil 
shahri alohida boshqarilgan. Bobil podsholari rasman 
o’z mustaqilliklarini saqlab qoladilar.