|
2. Turizmnin' ekonomikalıq ortalıǵı hám islewi ushın sharayat
Turizm - bul belgili bir mámleket ekonomikası sheńberinde de, bul mámlekettiń ulıwma jáhán ekonomikası menen munasábetlerinde de onıń bólek elementleri ortasında hár qıylı baylanıslarǵa iye bolǵan iri tarmaqlararo sistema. Turizm hár qanday sistema sıyaqlı vakuumda qalıwı múmkin emes; ol tez ózgeriwshen ekonomikalıq ortalıqta islewi kerek.
Ekonomikalıq ortalıqqa turistik iskerlik menen shuǵıllanatuǵın kárxanalar, mákemeler, firmalar dus keletuǵın barlıq kúshler hám shólkemler kiredi. Olar tekǵana ózleriniń "jasaw jaylari" jáne onıń ózgeriwi mánisin biliwleri, bálki olarǵa munasábet xabar beriwleri kerek. Ekonomikalıq ortalıq, sonıń menen birge, turaqlı jáne uzaǵıraq átiraptan ibarat bolıp, olar turaqlı túrde turistik biznes rawajlanıwına tikkeley tásir etedi.
"Turizm-ekonomikalıq ortalıq" sistemasındaǵı munasábetlerdi úyreniw ushın olardı tásir túrine qaray gruppalaw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı:
• tábiy hám geografiyalıq;
• siyasiy;
• ekonomikalıq;
• social;
• nızamlı;
• texnologiyalıq;
• xalıq aralıq;
• mámleket.
Bul elementlerdiń hár biri tuwrıdan-tuwrı yamasa tikkeley bolmaǵan turizmga tásir etedi, olardıń barlıǵı óz-ara baylanıslılıq, quramalılıq, jıldamlıq hám uǵımsızlıq menen ajralıp turadı.
Tábiyaat hám geografiyalıq sharayatlar sayaxatshılardilıqń keliwi ushın belgili bir aymaqtı tańlawında sheshiwshi áhmiyetke iye. Tábiyǵıy baylıqlarǵa baylıq, olardan paydalanıw múmkinshiligi hám qolaylıǵı turizmni rawajlandırıw kólemi, páti hám baǵdarına úlken tásir kórsetedi. Mámlekette turizmni rawajlandırıwda onıń tiykarǵı tranzit jollıq, sayaxatshılardin jetkizip beretuǵın mámleketlerge jaqınlıǵı, planetamizning "qaynoq noqatlari" den uzaqlıǵı menen baylanıslı bolǵan geografiyalıq poziciyasi zárúrli rol oynaydı. Tábiy hám geografiyalıq sharayatlar turaqlı áhmiyetke iye. Insan olardı tek óz mútajliklerine maslastırıwı, olardı jáne de qolaylaw etiwi múmkin. Házirgi waqıtta rekreatsion faktor turizmni rawajlandırıwda eń zárúrli áhmiyetke iye boldı.
Sociallıq-ekonomikalıq sharayatlar:
mámlekettiń ekonomikalıq rawajlanıw dárejesi. Ekonomikalıq rawajlanıw, milliy dáramat kólemi hám hár bir mámleket xalqiniń materiallıq párawanlıǵı ortasında tikkeley baylanıslılıq bar. Turizmning materiallıq bazası, turistik sanaat kárxanaları hám infratuzilmaning rawajlanıw dárejesi de buǵan baylanıslı. Ekonomikası rawajlanǵan mámleketler óz puqaralarina sayaxatları sanı boyınsha etakchi orındı iyeleydi;
bos waqıttıń kóbeyiwi (demalıstıń dawam etiw waqti ) global tendentsiya bolıp tabıladı jáne bul adamlardıń turmıs dárejesiniń asıwı menen birge jańa potentsial sayaxatshılar aǵımın ańlatadı. Turizmga bolǵan mútajlik jumıs qábiletin qayta tiklew zárúriyatınan da kelip shıǵadı;
xalıqtıń bilim dárejesi, mádeniyatı, estetik mútajliklerin asırıw. Izertlewler maǵlıwmat alıw dárejesi hám sayaxatqa beyimligi ortasındaǵı tuwrıdan-tuwrı baylanıslılıqtı kórsetdi;
demografik faktorlar. Ulıwma alǵanda jáne onıń bólek regionlarında xalıqtıń ósiw pátleri sayaxatshılar sanınıń kóbeyiwine tikkeley proporcional bolıp tabıladı. Mısalı, planetamizning kóplegen regionlarında xalıq sanınıń kóbeyiwi migratsiya processleriniń kóbeyiwine alıp keledi, onıń formalarınan biri turizm bolıp tabıladı. Bunnan tısqarı, ómir kóriw dawam etiw waqtinıń ósiwi ǵarrı adamlardıń turizmga tartinishiga járdem beredi. Bul kontinent jáne de jıldam bolıp, sayaxat etiwge beyim bolıp kelip atır. Olar endi turizmning tiykarǵı dvigateline aylandı.
Siyasiy jaǵday. Turizm tek tınısh sharayatta turaqlı rawajlanıp barıp atır. Usınıń menen birge, turizmning ózi planeta daǵı tınıshlıq hám arqayi’nlikke úles qosatuǵın tásirli kúshke aylanıwı múmkin. UNWTO statistikalıq maǵlıwmatlarına kóre, Evropa xalıq aralıq turizmni rawajlandırıw boyınsha etakchi orındı iyeleydi. Bul, eń dáslep, turaqlı siyasiy ortalıq menen baylanıslı.
Texnologiyalıq ortalıq. Sayaxatshılıq firmaları texnologiyalıq ózgerislerge nátiyjeli iykemlesiwi hám odan básekiles bolıw ushın paydalanıwı kerek. Internettiń global informaciya tarmaǵı turizmni rawajlandırıwǵa kúshli tásir kórsetedi. Ol jaǵdayda turizm tarawı áp-áneydey kórsetiw etilgen hám turistik ónim eń kóp soralatuǵın zatlardan biri bolıp tabıladı.
Xalıq aralıq ortalıq. Sayaxatshılar sanı hám turizmnen tusimler kólemi tuwrıdan-tuwrı mámleketler ortasındaǵı munasábetler, ekonomikalıq rawajlanıw dárejesi, viza hám bajıxana siyasatı hám basqalarǵa baylanıslı.
Huqıqıy ortalıq. Sayaxatshılıq kompaniyaları óz iskerliginiń túrli baǵdarların tártipke soluvchi nızamshılıq sheńberinde isleydi: dizimnen ótiw, sheriklik shártnamaların rásmiylestiriw, jámiyet menen munasábetler, dawlardı sheshiw hám basqalar. Bunday halda, daǵaza qılınǵanlardan artıqsha hár qanday háreketler nızamǵa qarsı esaplanadı. Qaǵıydabuzarlıqlar anıqlanǵanda firmalar juwapkerlikke tartılıwı múmkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
