Озбекстан Республикасы Жокары хам орта арнаулы талим министрлиги Қаракалпак Мамлекетлик Университети

3. Turizm siyasatı
Turizm siyasatı - bul parlamentler, húkimetler, mámleket hám jeke shólkemler, turistik iskerlik ushın juwapker bolǵan awqamlar hám mákemeler tárepinen qollanılatuǵın normalar, qaǵıydalar hám usıllar sisteması, ekinshisin tártipke salıw hám muwapıqlastırıw, onıń rawajlanıwı ushın qolay sharayat jaratıw ushın.
Mámlekettiń turizm siyasatın ámelge asırıw mexanizmi tómendegilerdi óz ishine aladı.
• turizm iskerligin mámleket tárepinen tártipke salıw ;
• keleshek ushın turizmni rawajlandırıw konsepsiyasın islep shıǵıw ;
• túrli dárejelerde turizmni rawajlandırıwdıń maqsetli programmaların islep shıǵıw;
• wazıypalardı anıqlaw hám belgilengen maqsetlerge erisiw ilajların islep shıǵıw.
Turizm iskerligin mámleket tárepinen tártipke salıwdıń tiykarǵı principlerı tómendegilerden ibarat:
• turizm iskerligin rawajlandırıw jáne onıń rawajlanıwı ushın qolay sharayatlar jaratıw ;
• ústin turatuǵın jónelislerdi anıqlaw hám qollap-quwatlaw ;
• Belarusiya Respublikası turizm ushın qolay mámleket retinde ideyasın qáliplestiriw;
• sayaxatshılardin’ huqıqların qorǵaw hám turoperatorlar, turagentlar hám olardıń birlespelerin qollap-quwatlaw.
Turizmni rawajlandırıwǵa mámlekettiń aralasıwı zárúrligi jáhán ámeliyatı tárepinen tastıyıqlanǵan. Dúnyanıń kópshilik mámleketlerinde mámleket turizm infratuzilmasini finanslıq támiynlew hám jaratıwda aktiv qatnas etedi.
Turizm tarawına mámleket tárepinen kórsetiletuǵın járdem túrleri:
• turistik joybarlardı ámelge asırıw ushın subsidiyalar (Gretsiya, Avstriya, Frantsiya, Italiya, Ullı Britaniya );
• sayaxatshılıq kompaniyalarına jeńillikli kreditler (Avstriya );
• turizmni rawajlandırıw ushın kommerciya bankleri tárepinen beriletuǵın kreditler hám subsidiyalar ushın mámleket kepilligi;
• jergilikli hám shet el investorlarni finanslıq xoshametlew ushın salıq jeńilliklerin beriw (Ispaniya, Turkiya, Mali ).
Turizm siyasatı mámlekettiń ulıwma siyasatınıń barlıq ayriqsha qásiyetlerine iye, biraq onıń tásiri astında ol qáliplesetuǵın ayriqsha faktorlar ámeldegi:
• tábiy;
• transport;
• social;
• ekonomikalıq;
• nızamlı.
Belarusiya Respublikasında turizmni mámleket tárepinen tártipke salıwdıń ústin turatuǵın baǵdarları ishki hám kiretuǵın turizmni qollap-quwatlaw hám rawajlandırıw esaplanadı.
Turizm iskerligin mámleket tárepinen tártipke salıw tómendegiler tárepinen ámelge asıriladı:
• turizm salasındaǵı munasábetlerdi jaqsılawǵa qaratılǵan normativlik-huqıqıy hújjetlerdi jaratıw;
• ishki hám jáhán turizm bazarlarında turistik ónimdi ilgeri jıljıtıwda járdem beriw;
• sayaxatshılardiń huqıqları hám máplerin qorǵaw, olardıń qawipsizligin támiyinlew;
• litsenziyalaw, turizm salasında standartlastırıw, turistik ónimdi sertifikatlaw;
• turizmni rawajlandırıw boyınsha federal maqsetli programmalardı islep shıǵıw hám ámelge asırıw ushın byudjetten ajıratılǵan qarjılar;
• turizm tarawına qarjı kirgiziw ushın qolay sharayatlar jaratıw;
• jeńillikli kreditler beriw, sayaxatshılıq iskerligi menen shuǵıllanatuǵın turoperatorlar hám sayaxatshılıq agentlikleri ushın salıq hám bajıxana jeńilliklerin belgilew hám sırt el puqaraların Belarusiya Respublikası aymaǵında turizm menen shuǵıllanıwǵa tartıw ;
• salıq hám bajıxana regulyatsiyasi;
• turizm salasındaǵı ilimiy izertlewlerdi rawajlandırıw ;
• sayaxatshılar, turoperatorlar, turagentlar hám olardıń awqamlarınıń xalıq aralıq sayaxatshılıq programmalarında qatnasıwına kómeklesiw hám basqalar.
Turizm siyasatınıń maqsetleri mámleket rawajlanıwınıń ayriqsha ekonomikalıq jáne social sharayatları hám turizm salasınıń ózi etuklik dárejesi menen baylanıslı. Olar dinamizm hám turaqlı rawajlanıw menen ajralıp turadı.
Mámleket dárejesindegi turizm siyasatınıń tiykarǵı maqseti, bir tárepden, jergilikli hám shet el puqaralardıń turistik xızmetlerge bolǵan mútajliklerin qandırıw ushın keń múmkinshilikler jaratatuǵın, basqa tárepden, mámleket ekonomikasın rawajlandırıwǵa úlken úles qosatuǵın Belarusiya Respublikasında joqarı nátiyjeli hám básekiles turizm kompleksin qáliplestiriw hám rawajlandırıw bolıp tabıladı.... Mámleket siyasatı tiykarında jergilikli húkimet shólkemleri regionlıq hám jergilikli maqsetlerdi belgileydi:
• turistik sayaxatlar sanınıń kóbeyiwi;
• turistik usınıslar salasında jańa ob'ektlerdi engiziw;
• regionda sayaxatshılar tárepinen ótkeriletuǵın waqtın uzaytırıw ;
• hár bir turistge hám bir tur kúnine turizmdan túsetuǵın pul tushumlarining kóbeyiwi;
• regionda materiallıq bazadan hám turizm infratuzilmasidan paydalanıwdı jetilistiriw;
• átirap -ortalıqtı qorǵaw.
Turistik kárxana dárejesinde turizm siyasatınıń maqsetleri:
• dáramat hám paydanıń kóbeyiwi;
• turizm iskerligi ǵárejetlerin optimallastırıw ;
• ámeldegi turistik bazarlardan intensiv paydalanıw hám jańaların rawajlandırıw ;
• turistik xızmetler sapasın asırıw.
YuNVTOning turizm salasındaǵı global etika kodeksi sayaxatshılıq siyasatı, kelilgen orınlardaǵı adamlardıń turmıs dárejesin jaqsılaytuǵın hám olardıń mútajliklerin qandiradigan dárejede ámelge asırılıwın belgilep qoyǵan.
Turizm siyasatın ámelge asırıw quralları:
ekonomikalıq - rawajlanıw ushın mámleket subsidiyalari, salıq, valyuta jeńillikleri hám basqa jeńillikler;
huqıqıy - nızamlar, basqa normativ hújjetler, hákimiyattıń buyrıqları, olardıń maqseti turizmni rawajlandırıwdı xoshametlew yamasa sheklew;
social - jergilikli xalıqtıń turizmga salıstırǵanda jámiyetshilik pikirine tásir ótkeriw ilajları ;
texnikalıq - turizm tarawı kárxanaların jetilistiriw boyınsha ilajlar.
Turizm siyasatı eki tárepten kórip shıǵıladı: milliy (ishki) hám xalıq aralıq (sırtqı ).
Milliy turizm siyasatı jergilikli xarakterge iye hám belgili bir mámlekettiń mámleket hákimiyatı shólkemleri tárepinen ǵárezsiz túrde belgilenetuǵın iskerlik menen xarakterlenedi. Olar bir mámleket aymaqlarında turizmni rawajlandırıwǵa tiyisli nızamlar hám basqa normativ hújjetler menen tártiplestiriledi.
Xalıq aralıq sayaxatshılıq siyasatı xalıq aralıq kólemdegi sayaxatshılıq shólkemleri sheńberinde qabıl etilgen qararlar hám sharalar formasında ámelge asıriladı, olardıń eń abıraylı hám tásirli sheńberi BMT, YuNESKO hám YuNVTO esaplanadı.
Turizm siyasatınıń tasıwshıları mámleket yamasa mámleketlikleraro organlar bolıp tabıladı. Óz kepilliklerine kóre, olar ush tiykarǵı gruppaǵa bólinedi:
1) mámleket, regionlıq hám jergilikli basqarıw shólkemleri;
2) iskerligi mámleket shólkemlerine baylanıslı bolǵan kásiplik awqamları, sayaxatshılıq agentlikleri birlespeleri, transport shólkemleri hám basqalar ;
3) tikkeley bolmaǵan turizm menen baylanıslı bolǵan awqamlar hám basqa shólkemler.
Aymaqlıq tiykarda tasıwshılar ajıratıp kórsetiledi:
1) xalıq aralıq turizm siyasatı - BMT, YuNESKO, UNWTO hám basqa shólkemler;
2) milliy turizm siyasatı - milliy turizm shólkemleri;
3) regionlıq hám jergilikli turizm siyasatı - regionlıq birlespeler, awqamlar, mámleket shólkemleri.
Belarusiya Respublikasında milliy turizm siyasatınıń tasıwshısı - bul mámlekette turizm salasındaǵı mámleket siyasatın ámelge asıratuǵın jáne onı jáne de rawajlandırıw ushın juwapker bolǵan Sport hám turizm ministrligi.
Milliy hám xalıq aralıq kólemde turistik siyasat alıp baratuǵınlardıń túrli-tumanlıǵı dúnyada turizmni hár tárepleme rawajlandırıw ushın olardıń máplerin muwapıqlastırıw hám óz-ara tásirin támiyinlewdi talap etedi.
Sonday etip, turizm siyasatı turistik iskerliginiń ekonomikalıq natiyjeliligin asırıwǵa hám turizm bazarın turaqlılastırıwǵa qaratılǵan.
Jaqında global turizm bazarı bir qatar máselelerge dus keldi. Terrorizm, epidemiyalar, tábiyǵiy apatlar hám ekonomikalıq biyqararlıq turistik xızmetlerge bolǵan talaptı ózgertirdi. Bul ilajlardıń barlıǵı turizm salasındaǵı ózgerislerdiń katalizatoriga aylandı. Bul mashqalalardi nátiyjeli sheshiw ushın jańa sayaxatshılıq siyasatı, Pútkil dunya sayaxatlar hám ekskursiya keńesi qánigeleriniń pikirine kóre, jeke sektordıń mámleket hám xalıq aralıq shólkemler wákilxanaları menen jaqın sherikligine tiykarlanǵan bolıwı kerek, sonıń menen birge tómendegilerge tıykarlanıwı kerek:
• turizm mámleketi tárepinen ekonomikanıń ústin turatuǵın baǵdarlarınan biri retinde ámelde tán alınıwı ;
• bólek mámleketler hám regionlar ekonomikasın rawajlandırıwǵa teń dárejede úles qosatuǵın, olardıń xalqı máplerin inabatqa alatuǵın, átirap -ortalıqtı, materiallıq hám tariyxıy miyraslardı saqlawǵa ǵamxorlıq etetuǵın biznesti jaratıw ;
• turizm salasınıń uzaq múddetli ekonomikalıq ósiwi hám párawanlıǵın támiyinlew, jáhán turizmining turaqlı rawajlanıwın támiyinlew jolların birge izlew.
Turizm tarawı natiyjeliligin asırıw tómendegi tiykarǵı wazıypalardıń mámleket dárejesinde hal etiliwine baylanıslı:
• turizmni joybarlawdı ańsatlastırıw ushın turizm bazarları boyınsha statistikalıq maǵlıwmatlar bazasın islep shıǵıw ;
• sistemalardı jaratıw hám turizmni joybarlaw rejimin belgilew;
• turistik baylanıslardı bekkemlew ushın miyman kútiwshi húkimetler hám jeke turizm tarawı ortasındaǵı sheriklik;
• mámleketler ortasında regionlıq tiykarda tómendegi jónelislerde sheriklik qılıw : marketing, oqıtıw standartları hám basqalar ;
• infrastruktura , úskeneler hám úskenelerge investitsiya kirgiziw ushın kapital bazarında zárúr aqshalardı alıw;
• jergilikli xalıq tárepinen turizmnin ekonomikalıq nátiyjelerinen paydalanıw ushın barlıq zárúr shárt-shárayatlardı jaratıw;
• turizm tarawı ushın professional kadrlar tayarlaw boyınsha qánigelestirilgen sistemanı jaratıw;
• tutınıw bazarınıń barlıq segmentleri hám boslıqlarınıń mútajlikleri hám tileklerine juwap beretuǵın turistik ónimler hám xızmetlerdiń keń túrlerin islep shıǵıw, marketing iskerligi;
• turizmnin’ átirap -ortalıqqa nátiyjeli tásiri boyınsha aqılǵa say siyasat aparıw hám t.b.
Bul wazıypalar keleshek ushın tiykarǵı wazıypalar retinde UNWTO tárepinen aytıp ótken. Olardıń sheshimi bul tarawǵa kiritilgen qarjılar kólemine baylanıslı boladı. Bul, óz gezeginde, dúnya kólemindegi xalıqlar hám olardıń mádeniyatı ortasındaǵı óz-ara ańǵarıwıw hám óz-ara húrmetti targ'ib qılıw menen birge, barlıq dárejedegi turizm tarawı natiyjeliligin asıradı, payda maksimal dárejege kóteriledi hám sayaxatshılardan joqarı dárejede qaniqish payda boladı.