Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім беру уәзірлігі

дидактикалық концепциясы «прогрес-
сивтік» 
деген ат алды.
Ол «вербал» оқытуға сын көзбен қарап, «толық ойлау акты» атты педа-
гогикалық концепциясын жаратты. Оның пікірінше, оқытушы оқушыларға 
проблемалық тапсырмалар беріп, оны қалай шешуін бақылап отыруы керек. 
Біртіндеп қиын тапсырмалар беру керек. Сонда оқушылар өздеріне сенімді 
болып, қызығып тапсырмаларды орындайды дейді. Оқушылардың іскерлігін 
дамытатын бұл оқытудың пайдалы жағымен бірге кемшіліктері де бар еді. Ол 
мектептегі теориялық оқытудың, оқытушының ролін кемітті.
XX ғасырдың 30-50 жылдарында жаңа педагогикалық концепциялар пай-
да болды. Олар өздеріне дейін болған ежелгі, дәстүрлі, прогрессивтік сис-
темалардың пайдалыларын алып, қазіргі қажет мәселелердің жаңа шешімде-рін 
табуға әрекет етті. 
Осы бағыттағы концепциялардың ішінде ең көзге көрінетіні американ 
психологы және педагогы Джером Бруннердің 
«жаңалықтар жасау арқы-
лы» 
концепциясы болды. Бұл оқушыларға әлемді танып білу үшін барлық 
танымдық күштерін іске салуды талап eттi. Өздеріне белгісіз болған нәрсе-
лерді өздері тауып, оларды қолдану іскерлігі мен дағдыларын да істеп шығуы 
керек болды.
Әрине, Бруннердің дидактикалық системасының кемшіліктері көп бол-ды. 
Бірақ оның концепциясы қазіргі заман дамытушы оқыту концепциясына негіз 
салды.

---

46 
Бұл дамытушы оқыту концепциясы бірінші рет совет психологы Л.С. 
Выготскийдің 30-жылдардағы еңбектерінде айтылды. Ол баланың дамуында eң 
негізгі ролді оқыту ойнайды деді. Оқыту дамудың алдында жүруi, жаңа дамуға 
жол ашуы керек деді. Баланың үлкендердің көмегімен оқытуға дейін білім 
алғандарын «жақын даму зонасы» деп сипаттады.
40-60 жылдарда совет психологтары оқыту мен даму мәселелерін терең 
зерттеді. Мысалы, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтар оқытудың дамытушылық 
сипатын ашу үшін білім беру мазмұнын өзгерту керек дейді. Ал Л.В. Занков 
оқыту методтарын жетілдіру, Н.А.Менжинская, Д.Н.Богоявленский, Е.Н.Ка-
бакова-Меллерлер оқыту арқылы оқушылардың ақыл-ой қызметін жетілдіру 
оқытудың дамытушылық сипатын ашады дейді.