Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім беру уәзірлігі

салауатты 
өмір салтын орнықтыру.
Қоғамның парасатты өмірі адамның мінез-құлқына, сөзі мен ісінің бір 
жерден шығуына маңызды талап қояды, мұның өзі адалдық пен шыншылдық 
туралы ұғыммен қабысады.
Адалдық пен шыншылдық кемшіліктерді ашуға жәрдемдеседі.
Салауатты өмір сүруге кедергі жасайтын арақ ішу, темекі шегу, наша-
қорлықпен айналысу сияқты қоғамымызға жат көріністерден жастарды ара-
шалап алуымыз керек. Мұндай жарамсыз қылықтар адам организмінің да-
муына кедергі жасайтыны туралы, ауру балалар туылатыны туралы оқушы-лар 
білуі керек. Осындай қоғама жат әдеттерге қарсы тәрбие жұмыстарының түрін 
мектепте көбейту керек. Мәселен, осындай тақырыптарға арналған лекциялар 
оқу, мамандармен сұхбат.
 3.7.5. Оқушыларда саналы тәртіп пен мінез-құлық мәде-
ниетін тәрбиелеу.
Адамгершілікке тәрбиелеу процесінде оқушыларда 
саналы тәртіп 
дағ-
дыларын тәрбиелеудің маңызы зор. Тәртіптілік дағдысын қалыптастыру үшін 
оқушыларға арналған мінез-құлық ережелерін қалай орындау керектігін тү-
сіндіру арқылы жетуге болады.
Мінез-құлықтың негізгі нормалары мен ережелері оқушыларға арналған 
ережелерде тұжырымдалған. Оларда мектеп оқушыларының оқуға жауапкер-
шілікпен қарауы, мектепте және одан тыс жердегі жүріс-тұрысы, іс-әрекеті
қандай болуы айтылады.
Осы мінез-құлық ережелерін оқушылардың әдетіне енгізіп, ішкі қажет-
тілігіне айналдыру керек. Саналы түрде түсініп, күнделікті іс-әрекетіне айна-
луына оқытушы әсер етіп отыруы керек,
Мектепте оқушыларды саналы тәртіпке тәрбиелеуде класс жетекшісі ата-
аналармен ынтымақтаса жұмыс істегенде ғана нәтиже береді.

---

143 
Адамгершілік қасиеттері 
мәдениетті мінез-құлықты 
қалыптастырумен 
байланысты.
Мәдениетті мінез-құлықтың ережелері алуан түрлі және әр қилы. Бала-
ларды жас кезінен-ақ жақсы әдеттерге дағдыландыру керек, адамдарға жақ-
сылық жасауға және көмекке зәру адамдарға қол ұшын беруге үйретіп бару 
керек.
Кейбір оқушылар өздерінің мінез-құлқына қойылған талаптарды біле 
бермейді. Сондықтан тәртіпсіздік жасайды, өздерін мәдениетсіз ұстайды.
Мінез-құлық мәдениетіне тәрбиелеудің жолдары көп. Мәселен, мәде-
ниетті болу тақырыбына өткізілетін түрлі әңгімелер, пікірталастар; әдеби 
шығармалар, мерзімді басылымдар, халық ауыз әдебиеті үлгілерінен қызық-ты 
фактілерді талқылау т.б.
Мектеп оқушыларын әдепті болуға, дұрыс киініп, таза журуге, мәдени-етті 
мінез-құлықтың басқа да белгілеріне үйретіп отыру қажет. Мәселен, 
«Үлкендерді сыйла», «Әдепті бол», «Көшедегі, қонақтағы мінез-құлық», 
«Талғам туралы», «Жарасымды киіну деген не?», «Инабаттылық пен қара-
пайымдылық» т.б. тақырыптарда сұхбат, пікірталас өткізуге болады.
Оқушыларда мәдениетті мінез-құлықты қалыптастыру үшін мектеп, се-
мья және қоғамдық ұйымдар бірлесіп тәрбие жұмысын алып баруы қажет.
Бұл істе оқытушының жеке басының үлгісі көп роль атқарады. Олар өзінің 
сырт бейнесімен, күнделікті мінез-құлқымен, басқа адамдарға қарым-
қатынасымен үлкен тәрбиелік әсер өтеді.