Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім беру уәзірлігі

3.5. Оқушылардың ғылыми дүниетанымын 
қалыптастыру. Ақыл-ой тәрбиесі.
 

---

122 
3.5.1. Оқушыларда ойлау, ғылыми көзқарас және ұлттық 
идеологияны қалыптастыру – оқу-тәрбие процесінің негізгі 
мақсаты.
Ж
ан-жақты жетілген азаматты тәрбиелеуде мектептің алдындағы ең бас
-
ты педагогикалық мақсат оқушыларда теориялық ойлауды, ғылыми көзқарас-
ты қалыптастыру болып табылады. 
 
Осы орында ұлы Абайдың мына бір сөзі еске түседі: «Дүниенің көрiнген 
hәм көрінбеген сырын түгелдеп, ең болмаса, денелеп білмесе адамдықпен орны 
болмайды. Оны білмеген соң, ол жан адам жаны болмай, хайуан жаны болады».
Осы бір ғибратты сөздің түбiнде терең мән жатыр. Адам айналасын та-
нып-білуi керек. Оның үшін адамда терең білім, ақыл-ой болуы керек.
Ғылыми көзқарас, дүниетаным жеке aдамғa өзін қоршаған өмірдi, оның 
құбылыстарын танып білуге мүмкіншiлiк береді, оған объективтi баға беруi-не 
жағдай жасайды, өзіне мәлім болмаған табиғат пен қоғам құбылыстары туралы 
диалектикалық ойлауын дамытады.
Дүниетаным 
–
 
адам санасының арнайы түрі, оның өзін қоршаған дү-
ниеге, яғни қоғамдық өмірге, табиғатқа, өзіне көзқарасы және ceнімi. Дүние-
таным бірнеше маңызды қоғамдық функцияларды орындайды. Атап айтқан-да:
1) ғылыми дүниетаным табиғат және қоғам дамуын түсіндіруі, білімдi 
саналы қалыптастыруы арқылы ағартушылық функцияны орындайды;
2) ғылыми дүниетанымның тәрбиелiк функциясы сол көзқарастар мен 
ceнім адамда моралдық қасиеттердi және шындыққа эстетикалық қатынасты 
қалыптастырады, мінез-құлықты шыңдайды, ынта-жігерді күшейтедi, идея-
лық тұрақтылықты қалыптастырады;
3) дүниетанымның мазмұнын меңгеру бойынша ішкі рухани жұмыстар 
адамның ойлау қызметiн жандандырады. Бұдан оның дамытушылық функ-
цияны орындайтыны көрінеді;
4) ұйымдастырушылық функциясы дегенде мынаны түсіну керек – дү-
ниетаным адамның практикалық қызметінің негізгі позициясы болады;

---

123 
5) ғылыми көзқарастың болжау функциясы қоғам дамуының заңдылық-
тарына негiзделедi. Ол келешектi құру идеяларын алға сүруде көрінеді.
Дүниетанымдық тәрбиенің