Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім беру уәзірлігі

 жалпылығы және бірлігі
оның құрамындағы 
барлық процестерді бір мақсатқа бағындырады. Педагогикалық процестің 
ішіндегі күрделі қарым-қатынастар мыналарда көрінеді:
-
оны ұйымдастырушы процестердің бірлігі және дербестігі;
-
оның құрамындағы процестердің тұтастығы және қатар бағынушылығы; 
-
жалпылықтың болуы және өзіне тән ерекшеліктің сақталынуы. 
Педагогикалық процесс үш негiзгi 
функцияны 
орындайды: білім беру-
шілік, тәрбиелеушілік, дамытушылық.
Бiлiм 
берудің мазмұнында 
ғылыми түсінікті, мағлұматты, заңды, тео-
рияны, iскерлiктi, дағдыны қалыптастыру басым жатса, ал 
тәрбиенің мазмұ-
нында 
қоғамдық мінез-құлықтың нормасын, ережесін, идеясын, тәсілін қа-
лыптастыру басым болады. Білім беру мен тәрбиелеу процесі арқылы жеке 
адамның сана-сезіміне, мінез-құлқына, қарым-қатынасына, еркіне, эмоциясы-
на, қызметіне әсер етіледі, бұл баланың 
жалпы дамуына 
әкеледі. Тәрбие мен 
оқыту процестері бірте-бірте өзiн-өзі тәрбиелеу және өз бетiмен білім алу 
процесiне ұласады. Сондықтан, тұтас педагогикалық процесс оқыту, тәрбие, 
білім беру және даму процестерiнің органикалық бірлігі болып есептеледі. 
Педагогикалық процестің нәтижелi болуы оның ішкі қозғаушы күште-
ріне байланысты. 
Қозғаушы күш 
деп қойылатын талаптар мен оларды орын-
дауда оқушылардың мүмкіншілігі арасындағы қайшылықтарды айтады. Егер 
қойылатын талап оқушылардың мүмкіншiлiгiне, яғни даму дәрежесіне сай 
келсе, онда қайшылық даму процесінің көзiне айналады.
Педагогикалық процесті оның құрамдас бөліктері мен элементтерінің 
белгілі жүйелі, үйлесімді құрылған тұтастықты білдіретін 
система
ретінде 
қараймыз. 
Құрылым
– бұл тұтас бір заттың бөлімдерінің (элементтердің) өз-
ара орналасуы. Системаның құрылымы қабылданған критерийлер бойынша 
белгіленген элементтерден (компоненттерден), сондай-ақ олардың арасын-

---

37 
дағы байланыстардан тұрады. Педагогикалық процестің өзі педагог пен тәр-
биеленушінің өзара әрекетінің мақсатын, міндеттерін, мазмұнын, метод-
тарын, формаларын және одан шығатын нәтижелерді сипаттайды. 
Педагогикалық процесс жүзеге асырылатын системаның