O`zbekstan Respublikası xalıq bilimlendiriw ministirligi

Pantomimika
. Pantomimika.-bul denenin`, qoldın`, ayaqtın` ha`reketi. Bul mu`shelerdin` 
ha`reketi mug`allimnin` baslı maqsetlerin ashıp ko`rsetiwge, maqsettin` su`wretin salıwg`a 
ja`rdem beredi. Sabaqtı qızıg`ıp o`tip atırg`an mug`allimnin` is-ha`reketin bir baqlap ko`rin`. 
Onın` bası, moyını, qolları, ulıwma denesi bir pu`tin halda oqıw materialların tu`sindiriwge 
bag`darlang`an. 
Mug`allimnin` tik sulıw sın-sınbatı, onın` ishki qa`dir-qımbatın ko`rsetedi, jıynaqlılıg`ı, nıq 
qa`demleri o`zinin` bilimi ha`m ku`shli isenimdi bildiredi. Kerisinshe salbırag`an bas, 
salpawsıg`an qollar, su`mireygen bet a`lpet mug`allimnin` ruwxıy a`zziligi menen o`zine 
isenimsizliktin`, sawatsızlıqtın` aynası. Mug`allim balalar aldında durıs turıwdı u`yreniwi sha`rt: 
(ayaqlar arası 12-15 sm ashıq, bir ayag`ı aldına azg`antay halda iyilgen). Barlıq ha`reketler ha`m 
poza (denini qalay uslawı) o`zinin` shıraylılıg`ı, jag`ımlılıg`ı ha`m a`piwayılılıg`ı menen 
oqıwshılardı o`zine tartıwı lazım. Deneni durıs uslaw estetikası-shayqatılıp turıwdı, ayaqların 
orınsız almastıra beeriwdi, orınlıqtın` arqasına su`yenip turıw a`detlerin, kerek emes na`rseni 
qolda aylandırıw, basın uslawdı, murnın sıpırıwdı, qulaqların qasıwdı biykarlaydı. 
Mug`allimnin` bası, qolı h.t.b dene ja`rdeminde ko`rsetpeleri ju`da` shıraylı isleniwi kerek. 
Olardı orınlı qollanıwg`a u`yreniwi kerek. 
Mimika
-o`z pikirin, sezimlerin, kewil xoshın, jag`dayın bet a`lpeti ha`reketi arqalı ko`rsete 
alıw sanaatı. Ko`binese adamnın` bet-a`lpeti ha`m na`zer taslawı balalarg`a ga`p penen 
tu`sindirgennen ko`re ko`birek ta`sir etedi. Jest ha`m mimika informatsiyanın` ta`sirshenli-gin 
arttıradı, onı o`zlestirip alıwdı jen`illestiredi. 
Balalar mug`allimnin` ju`zinen onın` qatnasın, kewil xoshın sezedi, sonlıqta`n da bet 
a`lpeti arqalı o`z sezimlerin bildire bermey

ayrım waqıtları olardı jasırıpta biliw kerek. Mısalı

mug`allim o`z ta`shwishlerin

kelispewshiliklerin

qapa ko`rinisin klassqa alıp kelmewi kerek. 

---

Bet a`lpeti arqalı iske qatnası bar

okıw ta`rbiya ma`selelerinin` sheshiliwine ja`rdem beretug`ın 
sezimlerdi g`ana ko`rsetiwge a`detleniwi sha`rt. 
A`lbette bettin` ko`rinisi so`ylew,qatnas jasaw xarakterlerine juwap beriwi kerek. 
Mug`allim o`zinin` bet-ju`zi arqalı ha`r tu`rli sezimlerdi balalarg`a sezdire biliwi kerek. Mısalı

isenim, 
qollap 
quwatlaw,biykarlaw,quwanıshı, 
narazılıg`ı, 
maqta`nısh, 
biyparwalıq, 
qızıg`ıwshılıq, qayg`ırıw (vozmushenie) sezimlerin bildiriw, hayran qalıw, qayıl qalıw. 

. So`ylew texnikası. 
Oqıwshılar ta`repinene oqıw materialın durıs ha`m jaqsı tu`sinip alıw protsessi oqıtıwshı 
so`zinin` (nutq) anıqlıg`ına, ko`rkemligine baylanıslı. A`sirese oqıwshılar mug`allimnin` so`ylew 
sheberligi, qa`bileti qay da`rejede ekenligine tez itibar beredi. Mug`allim ta`repinen ayırım 
so`zler, dawıslar qa`te aytılsa oqıwshılar arasında ku`lki, mazaqlaw payda boladı. Sonday-aq bir 
tonda so`ylew oqıwshılardı zeriktiredi, kerisinshe ko`terin`ki ruwxta so`ylep, shawqım salıw 
oqıwshılarg`a o`tiriktey tu`yilip, mug`allimge degen isenimsizlik payda boladı. 
Ayırım adamlar, so`z ha`m onın` o`zine ta`n qa`siyetleri (tembr, diktsiya) insang`a ta`biyiy 
berilgen na`rse dep esaplaydı. Biraq zamanago`y fiziologik ilimiy ta`jiriybe hawaz sıpatın 
tu`binen o`zgertiw mu`mkin ekenligin da`liyleydi.Ko`pshilik oqıtıwshılar ortasında ta`biyiy 
dawısqa, jag`ımlı hawazg`a iye bolg`anlardı ushıratıw mu`mkin. Biraq ta`biyiy hawazda waqtı 
menen o`z ku`shin joytadı, o`zgeredi. Yag`nıy sonı aytıw kerek,ha`r bir insan hawazı 
ku`shli,o`zgeriwshen` ha`m jag`ımlı bolıwı mu`mkin.Qa`niygelerdin` o`tkizgen arnawlı ilimiy-
ta`jiriybe isleri sonı ko`rsetedi, barlıq waqıt so`ylew menen baylanıslı bolg`an ka`sip iyeleri 
arasında dawıs organlarının` keselleniwi ju`da` ko`p. Dawıs buzılıwının` sebepleri ha`r tu`rli. 
A`sirese to`rtewi ju`da` ko`p ushıraydı. 
ha`r ku`ni dawısqa beriletug`ın artıqsha ha`reket, nagruzka

dawısta`n durıs paydalanbaslıq 

dawıs gigenasına a`mel qılmaslıq 

- dawıs orgaanları ku`shinin` tuwma pa`sligi.
Diktsiya- bul barlıq so`z, buwın ha`m seslerdin` anıq aytılıwı. 
Ritmika- dawıs tezligi yamasa salmaqlılıg`ı. Ayırım so`zler-din`,buwınlardın` anıqlıg`ı, 
olardın` tezligi so`ylewdin` tempin payda 
etedi. Bir tonda so`ylew zeriktiredi,qızıg`ıw ha`m dıqqattı pa`sen`letedi. 
Oqıw materiallarının` qıyın jerlerin mug`allim dawısın pa`seytip tu`sindirip, qalg`an 
waqıtta tezirek so`ylewi mu`mkin. A`sirese tema tiykarında bir sheshimge kelgende, yag`nıy 
qag`ıyda, nızam, anıqlamalardı tu`sindirgende dawıs tezligin pa`seytiw kerek. 
Juwmaqlap aytqanımızda ha`r bir oqıtıwshıda so`ylew ma`deniyatı bolıwı za`ru`r. Sebebi 
ha`r bir pedagog o`z so`ylewi shıraylı ha`m anıq oqıwı, qatnas ma`deniyatı menen oqıwshılarg`a 
u`lgi boladı.