«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

5.20 rasm. Kesmalar usulida tuziladigan 
struktura xaritasi asosi
(M.A.Jdanov, 
1981): 1 – tayansh gorizont ustki qismining 
izogipslari, m; 2 – tayansh gorizont ustki 
qismini buzilishlar yuzalari bilan kesishgan 
shiziqlarining gorizontal proektsiyasi; 3 – 
tektonik strukturalar o’qlari; 4 – kesmalar 
yo’nalishi
 
5.21 
rasm. 
Struktura 
xaritasini tuzish namunasi
(A.M.Agadjanov, 1958) 

---

87 
farqiga xaritada 
мм
0,5
532
587
27,5


to’g’ri keladi. Demak, 

540 m li gorizontal 
chiziq 5-quduq markazidan (540-532)x0,5=4 mm masofada, 

550 m li gorizontal 
chiziq 

9+(10x0,5)=14 mm, 

570 m li gorizontal chiziq 

19 mm, va 

580 m li 
gorizontal chiziq 

24 mm masofada, ya’ni 8-quduqdan 27,5-24=3,5 mm masofada 
joylashadi. Bunday holatning to’g’ri aniqlanganligini 8-quduqdan 

580-gorizontal 
belgisini aniqlab, (587-580)x0,5=3,5 mm ekanligi topiladi.
Belgilarni tez topishda grafik metodidan foydalaniladi. Bunda balandlik 
«Arfa»si (yoki paletka) ishlatiladi. Kalka qog’ozda chizilgan va bir-biridan bir xil 
masofada parallel joylashgan chiziqlar «Arfa» nomi bilan yuritiladi (5.22-rasm). Eng 
chekkadagi to’g’ri chiziqda O-belgisi, yon tarafidagi hamma to’g’ri chiziqlar 5 va 10 
ga karrali yozilgan.
«Arfa»dan 
quyidagicha 
foydalaniladi. 
Aytaylik, balandlik belgisi 7,5 m bo’lgan 7-quduq 
va 32 m bo’lgan 10-quduqlar oralig’ida 
gorizontallarning to’g’ri chiziq bilan kesishgan 
joyini topish kerak. Gorizontallar kesimi (mutlaq 
balandliklar farqi) 5 m. Xaritaning ustiga «Arfa»ni 
shunday joylashtirish lozimki, bunda 7-quduqning 
markazi 7 va 8 m belgili to’g’ri chiziqlarning qoq 
o’rtasiga joylashsin. So’ngra aniqlangan nuqtani 
joyidan siljitmay turib, 22 m belgili to’g’ri chiziqni 
10-quduqning markaziga o’rnashguncha «Arfa»ni aylantiramiz. Ikki quduqni 
«Arfa»ning 10, 15 va 20 m belgili to’g’ri 
chiziqlari bilan birlashtiradigan chiziqning 
kesishgan joylarida teshikchalar hosil qilib, 
izlanayotgan nuqtalar topiladi. 
Topilgan bir xil belgili nuqtalar keskin 
egilishlar 
hosil 
qilmay, 
chiziq 
bilan 
birlashtiriladi. Bunda nuqtalar soni ko’p 
bo’lmagan izogipsning yo’nalishi nuqtasi 
ko’p bo’lgan izogips chiziqlari yo’nalishiga 
moslab chiziladi. Nuqtalar soni kam bo’lgan 
uchastkalarda esa izogipslar shartli ravishda 
punktir (uzuq) chiziqchalar ko’rinishida 
chiziladi. 
Mutlaq 
balandliklarni 
interpolyatsiya qilish metodi bilan struktura 
xaritasini tuzishda, qatlamlarning buzilish 
chizig’ining o’rni faqat taqribiy aniqlanadi. Buzilishlar chizig’ining o’rnini aniq 
topish uchun kesma chiziqlariga tushirilgan quduq kesimlaridan foydalaniladi.