«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
12.5.4. Neft
zaxiralarini to’liq chiqarib olishni tahlil qilish 
 
Uyumning ishlatish sistemasining samadorligini baholashda neft zaxiralarini 
to’liq chiqarib olinishi muhim masala hisoblanadi. Shu boisdan uyumning ishlatishni 
tahlil qilish vaqtida uyumning ayrim qismlari, mahsuldor qatlamlar va qatchalar 
qanday darajada (ko’lamda) ishlatilayotganligiga birinchi navbatda e’tibor berish 
kerak. Bu masalaning muvaffaqiyatli hal etilishi uyumning ishlatish jarayonini 
etarlicha samarali nazorat qilish imkonini beradi. Bu masala uyumning zaxiralarini 
chiqarib olish holatini sifat va miqdoriy jihatdan baholash uchun ma’lumotlar 
to’plash va uyumdan foydalanish jarayonini samarali nazorat qilish orqali hal etilishi 
mumkin. 
Qamrab olish koeffitsientining
x)
qiymati qatlamdan neftni siqib chiqarilganlik 
darajasini va amaldagi suv bostirish sistemasining samaradorligini tavsiflaydi.
Bir qatlamli uyumlardagi zaxiralarni chiqarib olishni nazorat qilish va 
qatlamlarni suv bostirish bilan qamrab olinganligini tahlil qilish birmuncha 
muvaffaqiyatli bajariladi. Bunday vaqtda qatlamning qalinligi bo’yicha suv bostirish 
bilan qay darajada qamrab olinganligini inobatga olmasa ham bo’ladi. Chunki 
bunday holda qatlam bosimi qatlamning qalinligi bo’yicha qariyb bir xil qiymatga 
ega bo’ladi. Shuning uchun ham maydoniy suv bostirish bilan qatlamning qamrab 
olinganlik darajasini tadqiq qilish etarli bo’ladi. 
Uyumning ayrim uchastkalaridagi zaxiralarni olish jadalligi va neftni joriy 
chiqarib olishni o’zaro taqqoslash orqali qaysi uchastka etarlicha ishlatilmayotganligi 
va bu ishni kuchaytirish uchun qanday choralar ko’rish zarurligi to’g’risida fikr 
yuritish mumkin. 
Haydaladigan suvning qatlamga ta’sirini aniqlash uchun I.P.CHolovskiy va 
M.M.Ivanovalar ta’sir etish xaritasini tuzishni taklif qildilar. Rossiyadagi Romashkin 
konining markaziy maydonlari uchun shunday xaritalar tuzilgan. 
Qatlamlarning suv haydalayotgan qismining xaritasi quyidagicha tuziladi. 
Qatlamda joylashgan kollektorlarning xususiyatlarini ifodalovchi xaritaga qazilgan 
haydash quduqlarining hammasi tushirilib, haydalayotgan suvning hajmi xaritada 

---

299 
raqamda ko’rsatiladi. Hamma ishlatish quduqlari orqali qatlamdan chiqarib 
olinayotgan suyuqlikning hajmi va quduqlarning ishlash yo’sini aks ettiriladi. 
Suv haydashning qatlamga ta’sir etish darajasini hisoblash uchun quduqni 
ishlatish (qamrab olish darajasi) sharoitlariga qarab uch xil uchastkalar ajratiladi: 
1) neftning favvora bo’lib chiqishi uchun etarli darajada haydalgan suv ta’sirida 
bo’lgan uchastkalar; 
2) qatlam bosimi barqarorlashgan sharoitda mexanizatsiyalashgan usulda 
suyuqlikni chiqarib olish uchun kifoya qiladigan va haydalgan suv ta’sirida bo’lgan 
uchastkalar; 
3) haydalgan suv ta’siri sezilmaydigan uchastkalar. 
Uchastkalarni u yoki bu tipga mansubligini aniqlashda har bir quduqda 
ishlayotgan qatlamlar asos qilib olinadi. 
Haydash quduqlaridan suv kirib borayotgan qatlamlarni aniqlash eng muhim 
(birinchi darajali) masala hisoblanadi. Buning uchun quyidagi tadqiqot turlaridan 
foydalaniladi: radioaktiv izotoplarni qatlamga haydash va ayniqsa quduqlarda 
chuqurlik sarf o’lchagichi bilan qatlamlarni suyuqlik qabul qilaolishligini aniqlash;