«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

10.5-rasm. 
Neft 
uyumining 
chegara 
tashqarisiga 
suv 
bostirib ishlatish sxemasi.
1 – 
neft shiqarish qudug’i; 2 – suv 
haydash qudug’i; 3 – neftlilikning 
tashqi 
chegara
si; 
4 
– 
neftlilikning ishki 
chegara
si. 

---

253 
Chegara 
tashqarisiga 
suv 
bostirishning 
samaradorligi 
qatlamning 
tabaqalanishiga, 
shuningdek, 
ushbu 
sistemaning 
muvaffaqiyatli 
qo’llanilishi mahsuldor qatlamning bir tarkibliligiga 
ham bog’liq. I.P.CHalovskiyning fikricha, chegara 
tashqarisiga suv bostirish quyidagi hollarda foydali 
hisoblanadi: 
a) 
qatlamning 
kollektorlik 
xususiyatlari nisbatan yuqori 
– 
0,2·10
-12
m
2
bo’lganda; 
b) 
neft 
va 
suv 
qovushqoqligi 
nisbati kichik – 3 gacha 
bo’lganda; 
v) neft harakatchanligi 0,2·10
-12 
m
2
/(mPa·s) dan yuqori bo’lganda. 
Uyumni ishlatishning chegara tashqarisiga suv bostirish 
metodining 
samaradorligi asosan qatlamga haydalayotgan suyuqlik hajmining qatlamdan 
olinayotgan suyuqlik hajmiga nisbati bilan aniqlanadi: suyuqlik kam haydalganda 
suv bostirish jarayoni kam samarali bo’ladi; agar qatlamga suyuqlik ortiqcha 
haydalsa, u holda suv chegara tashqarisiga oqib ketadi va bu jarayon ham kam 
mahsuldor hisoblanadi (ko’pincha suyuqlik haydash samarasi 20-50% bo’ladi). 
Haydash va ishlatish quduqlarini to’g’ri joylashtirish ham muhimdir. Ishlatish 
quduqlarini neftlilik chegarasidan birmuncha uzoqlashtirish maqsadga muvofiq, 
haydash quduqlarini esa undan taxminan haydash quduqlari oralig’idagi masofaning 
yarmiga teng keladigan masofaga joylashtirish kerak. SHuning uchun boshlang’ich 
neftlilik chegarasini aniq belgilash juda muhimdir. 
Chegara bo’ylab suv bostirish
– qatlam bosimini bir me’yorda saqlab turish 
uchun uyumning neftli qismiga chegara bo’ylab suv haydaladi. 
Bu metod qatlamning chegara tashqarisidagi suvli qismining o’tkazish 
imkoniyati past yoki qatlamning suvli va neftli qismlarini o’zaro gidrodinamik 
aloqasi yomon bo’lganda qo’llaniladi. Bunday hollarda haydash quduqlari 
qatlamning suv-neftli qismida neftlilikning ichki chegarasi bo’ylab joylashtiriladi. 
Uyumni ishlatishning bunday sistemasi dastlab V.S.Malik-Pashaev tomonidan 
Ozorbayjon Respublikasining dengiz qismi konlaridagi kirmakin suv osti svitasida 
qo’llanilgan (10.6-rasm). 
Neftlilik chegarasidagi qatlamning o’tkazuvchanligining yomonlashuvi 
biokimyoviy jarayonlar ta’siriga hamda eritmadagi mineral moddalarning 
cho’kishiga sabab bo’ladigan temperatura sharoitlarining o’zgarishiga bog’liq. SHu 
sababli uyumning chekka qismlarini va qatlamning chegara tashqarisidagi zonasini 
geologik nuqtai nazardan o’rganish muhim vazifalardan hisoblanadi. 
Chegara ichra suv bostirish
– neft qatlami (uyumi)ga suv yuborish orqali qatlam 
bosimini bir me’yorda saqlash metodi. Chegara tashqarisiga haydalgan suv konning 
markaziy qismidagi neft zaxiralarining kattagina qismini o’rab oladi, shu sababli