«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
4.5.2. Quduq konstruktsiyasi va ishlatish quvurlari birikmasining 
germetikligini ta’minlash 
 
Quduq konstruktsiyasi.
Quduqlarni loyihada ko’rsatilgan chuqurlikkacha 
etkazish, 
mahsuldor 
qatlamlarni 
sifatli 
ochish, 
qatlamlarning 
tabiiy 
o’tkazuvchanligini saqlash, konlarni ishlatish chog’ida quduqlardan samarali usullar 
yordamida foydalanish va boshqa maqsadlarda quduq konstruktsiyasi tanlanadi. 
Quduq konstruktsiyasiga burg’ilash maqsadi va usuli, sinaladigan mahsuldor 
gorizontlar soni, qatlamni ochish usuli va burg’ilashning geologik sharoitlari: 
mahsuldor qatlamning yotish chuqurligi, ularning unumdorligi va kollektorlik 
xususiyatlari; qatlam va g’ovak bosimlari va jinslarning gidrobuzilish bosimi, 
burg’ilanayotgan jinslarning fizik-mexanik xossalari ― to’kilma, qulash, torayish, 
kovak hosil bo’lish, mustahkamlash quvurlari birikmasiga jinslardan tushadigan 
bosim va boshqalar ta’sir etadi. 
Quduq konstruktsiyasi konning geologik kesimini hisobga olgan holda tanlanadi. 
Neft quduqlarida ishlatish quvurlari birikmasining ichki diametri 100 mm dan kam 
bo’lmasligi lozim. Agar gaz uyumlari yer yuzasiga yaqin joylashgan bo’lsa, gaz 
qatlamlarining joylashish chuqurligi, mahsuldor qatlam qalinligi va o’tkazuvchanligi 
kam, quduq sarfi 50-60 ming m
3
/sutkagacha, quduq tubiga suyuqlik yig’ilib, uni 
faqat gaz oqimining yuqori tezligi bilan yer yuzasiga chiqariladigan bo’lsa, bunday 
hollarda kichik diametrli quduqlar qazish mumkin. 
Qatlamdan quduqqa neft va gaz oqimining kirib kelishiga qulay sharoitlarni 
yuzaga keltirishda quduq tubi uskunalari konstruktsiyasini to’g’ri tanlash muhim 
ahamiyatga ega. Quduq tubi konstruktsiyasi mahsuldor qatlamning geologik-fizik 
xususiyatlariga va ularning uyum chegarasiga nisbatan joylashishiga bog’liq holda 
tanlanadi. 
Eng oddiy, tuzilishiga ko’ra ko’p qo’llaniladigan quduq konstruktsiyasi ― 
og’zidan tubigacha bir xil diametrli doloto bilan qazilgan quduq hisoblanadi, bunda 
quduq tubigacha bir diametrdagi mustahkamlash quvurlari birikmasi tushirilib, 
boshidan oxirigacha sementlanadi. Bunday usul bilan quvur ortidagi hamma 
gorizontlar bir-biridan to’liq ajratiladi. Quduqni qatlam bilan aloqasi quvurlarni 
perforatsiyalash orqali bog’lanadi. Razvedka quduqlarini burg’ilashda bu usul keng 
qo’llaniladi. Ishlatish quduqlarini qazishda bu usuldan mahsuldor qatlam mustahkam 
jinslardan tuzilgan bo’lgandagina foydalanish mumkin. Bo’sh, mustahkamligi sust 

---

48 
jinslardan tuzilgan gorizontlar teshilganda qum chiqishi va quduqda tiqin hosil 
bo’lishi mumkin. 
Agar sement qorishmasi qatlam ichiga kirsa yoki qatlam mustahkamligi past 
jinslardan tarkib topgan bo’lsa va natijada quduq unumdorligi keskin pasaysa, u 
vaqtda ishlatish gorizonti ustidan boshlab mustahkamlash quvurlari birikmasi 
sementlanadi. Bunday usul geologik jihatdan yaxshi o’rganilgan konlarda ishlatish 
qudug’ini burg’ilashda qo’llaniladi. Quduqni burg’ilash mahsuldor qatlam ustki 
qismigacha 1-3 m qolganda to’xtatiladi. So’ngra mustahkamlash quvurlari birikmasi 
tushiriladi va sementlanadi. Undan keyin diametri avvalgisidan kichikroq doloto 
tushirilib, burg’ilash davom ettiriladi va qatlam ochiladi. 
Agar qatlam zich va qattiq jinslardan tashkil topgan bo’lsa, quduq tanasini 
quvurlar bilan mustahkamlamasdan ― ochiq qoldirish mumkin; agar u bo’sh, 
etarlicha qattiq bo’lmagan jinslardan iborat bo’lsa, u holda quduq tubiga xvostovikka 
o’rnatilgan maxsus filtr tushiriladi, filtrning yuqori qismi mustahkamlash quvurlari 
birikmasi ichiga kiradi. Quduqqa qum o’tmasligi uchun xvostovik bilan quvurlar 
birikmasi oralig’idagi bo’shliq sementlanadi. 
Filtr teshiklari shakli va o’lchami har xil bo’ladi. Ular diametri va orasidagi 
masofa mahsuldor gorizontdagi qumning zarralari diametriga va shakliga qarab 
tanlanadi, gorizont ishlanganda undagi qum filtr orqali quduq ichiga kirmasligi 
lozim. Ba’zan mayda shag’alli filtrlardan ham foydalaniladi. 
Ishlatilayotgan gorizont geologik jihatdan yaxshi o’rganilgan va turg’un 
jinslardan tarkib topgan bo’lsa, manjetli sementlash qo’llaniladi. Bunda quduq 
loyihada ko’rsatilgan chuqurlikkacha qaziladi, so’ngra pastki uchiga filtr o’rnatilgan 
quvurlar birikmasi tushiriladi. Filtr bilan quvurlar ulangan joyga tirgovich halqa 
o’rnatiladi. Sement qorishmasi quvur orti bo’shlig’iga tirgovich halqaning 
yuqorirog’idan teshilgan joydan o’tadi va uni qotiradi.