|
Laboratoriya mashg`uloti - 2
Mavzu: Tuproqni analizga tayyorlash. Tuproqning gigroskopik namligini aniqlash.
Tuproqni analizga tayyorlash
Tuproqning muhim tarkibiy qismini aniqlash va ayrim xossalarini o’rganishdan oldin u analizga tayyorlanadi. Buning uchun olingan tuproqning hammasi toza qog’oz ustida yoyilgan holda quritiladi, undagi yirik kesakchalar barmog bilan ezib maydalanadi. So’ngra undan tarozida 500-1000 g tortib olib, gaz va suv bug’lari bo’lmagan joyda ( ochiq holda qoldirish mumkin emas) saqlanadi. Shu tartibda tayyorlangan tuproq namunasi yana 2-3 kun quritiladi, undagi ildizchalar, har hil qo’shilmalar ajratib olinadi va ularning og’irligi alohida aniqlanadi.
Tuproq yaxshi quriganidan keyin chinni hovachada yog’och yoki rezina qalpoqli chinni dastacha yordamida ehtiyotkorlik bilan tiyilib, kesakchalari maydalanadi. Bunda tuproqdagi mexanikaviy zarralar parchalanib ketmasligi kerak. So’ng undan analiz uchun o’rtacha qilib tuproq tayyorlanadi.
Buning uchun tuproq brezent yoki faner ustida yoyilib, undagi tosh, ildiz va boshqalar ajratib olinadi. So’ngra yirik kesakchalari qo’l bilan maydalanadi. Analiz uchun o’rtacha tuproq namunasini olish uchun brezentdagi tuproq yaxshilab aralashtiriladi. Shundan keyin qo’l va chizg’ich bilan bir tekis qilib yassilanadi. So’ngra u bir necha katakchalarga ajratiladi. Bu katakchalarning har biridan oz miqdordan tuproq olinib, ularning og’irligi 300-600 g ga yetkaziladi. Bu tayyorlangan turli analizlar uchun 0’rtacha namuna olinib, u maxsus elaklardan o’tkaziladi. (Masalan, tuproq chirindisi uchun 0,25 mm li, mexanikaviy analiz uchun 1 mm li elakdan o’tkaziladi).
Elangan tuproq namunasi og’zi yaxshi bekitiladigan shisha bankachada saqlanadi. Bunday saqlangan tuproqning tarkibi va boshqa xususiyatlari o’zgarmaydi.
Ajratib olingan yirik mexanikaviy zarralar, ildizchalar va boshqa qo’shilmalarning tuproqqa nisbatan foiz miqdori proporsiya yo’li bilan topiladi. Masalan analiz uchun olingan 1000 g (100 %) tuproqda 15 g mexanikaviy zarra, 5g ildiz va 1 g qo’shilma bo’lganda ularning foizi tubandagicha bo’ladi:
Tuproq tarkibidagi nitrat birikmalari va ammiak miqdori aniqlanmoqchi bo’lsa, olingan tuproq qurib qolmasdan tezda analiz qilinadi. Tuproq quritilsa, undagi ammiakning bir qismi gaz holida ajralib chiqishi, qoldan qismi esa oksidlanib nitratga aylanishi mumkin. Strukturasi aniqlanmoqchi bo’lgan tuproq namunasining donadorligi buzilmasligi uchun u maydalanmay analiz qilinadi.
2. Tuproqning namligini aniqlash
(Termostatda qurilish usuli)
Tuproq namligi - absolyut quruq tuproqning og’irligi yoki hajmiga nisbatan foiz bilan ifodalangan suv miqdoridir.
Ishlash tartibi:
1. Nomerlangan alyumin byuks stankalarning og’irligi aniqlanadi.
2. Burg’i yordamida namlik aniqlanadigan qatlamlardan tuproq namunasi olinadi.
3. Olingan tuproqdan taxminan 30-35 g (0,01 g aniqlikda) alyumin byuks stakanga solinib og’irligi aniqlanadi.
4. Nam tuproq solingan alyumin byuks stakanlar termostatda 105 0 C issiqlikda 5-6 soat quritiladi. Keyin eksikatorda 2-3 soat sovitiladi. Og’irligi aniqlanadi.
5. Yana 1-2 soat quritiladi. Og’irligi o’zgarmasa demak tuproq mutlaqo quruq hisoblanadi.
Asosiy adabiyotlar.
1. Alexander, Earl B. Soils in Natural Landscapes. October 21, 2013 by CRC Press. London, New York 2013.
2. Dobrovolьskiy G. V., Nikitin Ye. D. Ekologiya pochv. Uchebnik / 2-e izd., utochn. i dop. — M.: Izdatelьstvo MGU, 2012. — 412 s.
3.Ergashev A.E. va boshqalar. – Agroekologiya. Toshkent, 2006.
Qo’shimcha adabiyotlar
Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. Toshkent, O’zbekiston nashriyoti, 2017.
Mirziyoev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash-yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. Toshkent, O’zbekiston nashriyoti, 2017.
Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, O’zbekiston nashriyoti, 2016.
Mirziyoev SH.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik- har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak.Toshkent, O’zbekiston nashriyoti, 2017.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni PF-4947- son 07.02.2017 y. O’zbekiston respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar strategiyasi to’g’risida
Tursunov X.X. – Agroekologiya. Ma’ruzalar matni. O’zMU, 1999.
7. Tursunov X.X. – Sug’oriladigan tuproqlar ekologiyasi. Ma’ruzalar matni. O’zMU, 2000.
8. Tursunov X.X. – Tuproqshunoslik. Ma’ruzalar matni. O’zMU, 2000.
9. Tuynazarova I. Tuproq ekologiyasi va agroekologiya. Metodik qo’llanma. Jizzax, JizPI. 2013.
10. Jarikova Ye.A. Ekologiya pochv v voprosax i otvetax: uchebn. posobie. – Vladivostok: Izd-vo DVGTU, 2005. – 150 s. http://www.biosoil.ru/Files/00000397.pdf
11. S.V. Vajov, R.F. Baxtin, V.M. Vajov. Ekologiya pochv [Elektronnыy resurs]: uchebnoe posobie. – Biysk: AGGPU im. V.M. SHukshina, 2018. http://www2.bigpi.biysk.ru/nir2016/file/kedbzit_27_04_2018_08_49_57.pdf
Axborot manbalari
1. www.ziyonet.uz
2. www.natl.uz
3. www.nature.uz
4.www.uznature.uz;
5.www.Lex.uz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
