«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

15-bob 
KONDA BAJARILADIGAN GEOLOGIK ISHLARINI 
REJALASHTIRISH ASOSLARI 
 
Neftgaz qazib olish sanoatini yuksaltirishni rejalashtirish og’ir industriya 
sohasini va neftkimyo xom ashyosi ishlab chiqarish bazasini yuksaltirishning 
umumiy rejalashtirishning muhim bo’g’ini hisoblanadi. 
Quduqlar burg’ilash va neft qazib olishda har bir konning, har bir mahsuldor 
gorizontning va har bir quduqning imkoniyatlarini, ilg’or ishlab chiqarish 
metodlarini, shuningdek, vatanimiz va xorij fani va texnikasi yutuqlarini diqqat bilan 
va muntazam o’rganish lozim. Neftgaz konlari korxonalari ishini rejalashtirish butun 
xalq xo’jaligi sistemasini rejalashtirishning ajralmas qismidir. 
Odatda ikki xil rejalashtirish bo’ladi: istiqbolli rejalashtirish (5,10 yil va undan 
ham ko’proqqa mo’ljallangan); joriy mukammal rejalashtirish (bir oy, kvartal, yilga 
mo’ljallangan). Istiqbolli va joriy mukammal rejalashtirishning birligi va uzilmas 
aloqasi bu jarayonning uzluksizligi bilan ta’minlanadi. 
Rahbar organlar tomonidan tasdiqlangan xalq xo’jaligini, shu jumladan, neft va 
gaz sanoatini istiqbolda rivojlantirish raqamlari rejalashtirishga asos qilib olinadi. 
15.1. ISTIQBOLLI REJALASHTIRISH 
 
Istiqbolli rejalashtirish neft va gaz sanoatini bir necha yil: 5,10 yil va undan 
ko’proq muddatda yuksaltirish rejasini tuzishni ko’zda tutadi. Bir necha yilga reja 
tuzish odatda yaxlitlashtirilgan ko’rsatkichlar bo’yicha amalga oshiriladi. Asosiy 
ko’rsatkichlarni umumlashtirib, belgilab olgandan so’ng ayrim bo’limlar bo’yicha 
mukammalroq rejalashtirishni amalga oshirish mumkin. 
Istiqbolli rejalashtirishning geologiya qismida quyidagi ma’lumotlar bo’lishi 
lozim: 
1) ishlatilayotgan quduqlar fondlarining holati haqidagi ma’lumotlar, 
ishlatilayotgan quduqlar soni, ishlatilayotgan maydonlarning o’lchamlari va ulardagi 
zaxiralarni ko’rsatgan holda; 
2) razvedka qilingan, ishlatishga tayyorlangan fondlarning holati haqidagi 
ma’lumotlar, fonddagi nuqtalar soni, maydonlarning o’lchami va ulardagi zaxiralarni 
ko’rsatgan holda; 
3) razvedka ishlari amalga oshirilayotgan maydonlarning tavsifi, razvedka 
ishlarining holati, burg’ilanadigan zaruriy razvedka quduqlarining hajmi, 
kutilayotgan natijalar va razvedka ishlari tugaydigan muddatni ko’rsatgan holda; 
4) ayrim maydonlar bo’yicha dala-geologik izlash va geofizik ishlarning holati 
tavsifi va ko’rsatilgan maydonlarda kelgusida amalga oshiriladigan ishlarning 
rejalari; 
5) istiqbolli rejani bajarish uchun rejalashtirilgan geologik –izlanish, geofizik va 
boshqa ishlarning hajmi hamda kelajakda bajariladigan ishlar miqyosi. 
Geologik 
ishlarni 
rejalashtirishda 
geologik 
izlanish, 
geokimyoviy, 
gidrogeologik, geofizik (shu jumladan, radioaktiv) va boshqa tadqiqotlarni 

---

351 
takomillashtirish va oqilona tashkil etish bo’yicha tadbirlarni loyihalashtirish 
rejaning muhim qismi hisoblanadi. 
Istiqbolli rejalar odatda besh yilga va uzoq muddatga (bir necha besh yillikka) 
mo’ljallangan bo’ladi. Besh yillik rejaning texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari 
mukammalroq asoslanganligi bilan ajralib turadi. Uzoq muddatli rejalashtirishda 
sohaning ilmiy-texnik taraqqiyotining asosiy yo’nalishlari va u bilan bog’liq kapital 
mablag’ hajmlari belgilanadi. 
Yuksaltirishning istiqbolli rejasini tuzishda va neft qazib oluvchi sanoatni 
joylashtirishda xalq xo’jaligining neft va neft mahsulotlariga rejadagi ehtiyojini 
asoslash boshlang’ich tadbir sanaladi. 
Zaxiralarning bashorat qilingan o’sishiga bog’liq holda neft qazib olishning 
rayonlar bo’yicha darajasini aniqlash rejalashtirishning muhim masalasidir. Buning 
zarurligi neft sanoati o’sishining ulkan miqyosi va sur’ati bilan bog’liq. 
Bu masalani xal etish uchun zaxiralarning o’sishi neft uchun izlov-razvedka 
burg’ilashlarining umumiy hajmiga bog’liqligini diqqat bilan tahlil qilish kerak. S
1
toifadagi zaxiralarning tasdiqlanganlik koeffitsientining 10-12 yil davomida sobiq 
Ittifoqda 2000 ta ishga tushirilgan uyumlar ishini tahlili natijasida, aniqlangan 
qiymati 0,7 ga teng bo’lgan. Yangi maydonlardagi va ochilgan konlardagi C
2
toifadagi zaxiralarning tasdiqlanganlik koeffitsienti qiymati mos holda 0,4 va 0,5 ga 
teng. 
Yaxlitlashtirilgan ko’rsatkichlar bo’yicha istiqbolli zaxiralarni hisoblashda neft 
konlarini quyidagi xillarga bo’lish mumkin: ishlatilayotgan konlar; ochilgan, lekin 
ishga tushirilmagan konlar; rejalashtirilayotgan davr boshlangunga qadar 
ochilmagan, lekin rejalashtirilgan davrda ochilib, ishga tushiriladigan va b. 
Ishlatilayotgan konlar bo’yicha bajariladigan hisob-kitoblar gidrodinamik 
metodlar va elektromodellash yordamida 
amalga oshiriladi. Bu metodlar loyihalash va 
ilmiy-tadqiqot 
institutlari 
tomonidan 
istiqbolli texnologik sxemalar va loyihalarni 
tayyorlashda keng qo’llaniladi. Biroq 
tajribalar shuni ko’rsatayaptiki, mahsuldor 
ob’ektlarning geologik-fizik jihatdan har 
xilligi kondan uzoq muddat foydalanish 
uchun 
texnologik 
ko’rsatkichlarni 
zamonaviy (gidrodinamik) metodlar bilan 
etarli darajada aniq hisob-kitob qilishga 
imkon bermaydi. Shu boisdan keyingi 
paytda 
konning 
ishlatishni 
loyiha 
ko’rsatkichlarini tezkor aniqlashning turli 
usullaridan 
keng 
foydalanilmoqda. 
Bu 
usullar konni ishlatishning boshlang’ich 
davrida olingan daliliy ko’rsatkichlari bilan 
quduqlar 
unumdorligini 
pasayish