O`zbеkistоnrеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа`lim vаzirligi islоm kаrimоv nоmidаgi toshkеnt dаvlаt tехnikа unеvirsitеti tеrmiz filаli

Qumning donadorlik tarkibi va yiriklik modulini aniqlash.

12. 
    Qumning donadorlik tarkibini aniqlash
    

Og‘ir betonning berilgan markasini olish uchun qumning donadorlik tarkibi katta ahamiyatga ega.
Qumning donadorlik tarkibi undagi xar xil o‘lchamdagi donalarning foiz mikdori bilan xarakterlanadi. Qumning donadorlik tarkibini aniqlash uchun elaklar to‘plamidan foydalaniladi.


Kerakli o‘lchov vositalari va qo‘shimcha jihozlar: texnik tarozi, standart elaklar to‘plami (1,25, 0,63, 0,0,315,0,14 va teshigi yirik diametri 5 va 2,5 mm li), quritish javoni.

Ish tartibi

1. Massasi 2 kg li qumning o‘rtacha namunasini quritiladi va diametri 10 va 5 mm li dumalok teshikli elaklarda elanadi. Elakdagi koldikni tortiladi va qumdagi shag‘al mikdori quyidagi formula buyicha xisoblanadi:

Bu erda: M₅, M₁₀ - qumdagi yirikligi 5 mm va 10 mm dan yuqori bo‘lgan shag‘al donasining mikdori, %da
m₅,m₁₀- diametri 5 va 10 mm ga teng bo‘lgan dumalok teshikli elakdagi koldik, g da.

2. Diametri 5 mm elak orkali o‘tgan namunadan 1000 tortib olinadi, uni qo‘lda yoki mexanik usul bilan elaklar to‘plami orqali elanadi, elaklar teshigining o‘lchami kamaygan holda ketma-ket joylashadi (2,5; 1,25; 0,63; 0,315; 0,14 mm).

Elash tugallanganligini bilish uchun toza kog‘ozga 1 minut davomida elanadi bunda umumiy elanayotgan namunaning 0,1% dan ko‘p bulmagan qum o‘tsa elashni tamom bo‘ldi desak xam bo‘ladi.
Z. Har bir elakdagi qumning koldig‘i tortiladi va xar kaysi elakdagi xususiy koldikni 0,1% gacha aniqlikda va donadorlik tarkibi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:

Bu erda: m_i - elakdagi xususiy koldik, % da
m – qumning elashdan oldingi massasi 1000 ga teng
Qum donasining tarkibi 8 jadvalda aniqlanadi:

8- jadval

Elakning teshigining diametri, mm	5	2,5	1,25	0,63	0,315	0,14
Xususiy koldik, g
Xususiy koldik, %
Tula koldik, %

Qumning donadorlik tarkibi egrisi grafigi jadval asosida quriladi

4. So‘ngra 0,1% aniqlikkacha har bir elakdagi to‘lik qoldiq

aniqlanadi. To‘la koldik A₁ hamma elaklardagi xususiy qoldiqlar
yig‘indisi hisoblanib aniqlanadi:

A₁=a_2.5+a_1.25+a_0.63+a_0.315+a_0.14

5. Qumning yiriklik moduli quyidagi formula bilan aniqlanadi:

Qumning yiriklik moduli quyidagicha bo‘ladi

Qumning guruxlari	MK	Massasi buyicha 0,63 elakdagi to‘la koldik, % da
Yirik	2,5 dan yukori	45 % dan yukori
O‘rtacha	2-2,65	30-45%
Mayda	1,5-2,0	10-30%
Juda mayda	1-1,5	10% gacha

8-LABORATORIYA MASHG‘ULOTI