O`zbеkistоnrеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа`lim vаzirligi islоm kаrimоv nоmidаgi toshkеnt dаvlаt tехnikа unеvirsitеti tеrmiz filаli

Qumning to‘kma zichligini aniqlash

Kerakli o‘lchov vositalari va qo‘shimcha jihozlar: texnikaviy tarozi, voronka, 1 yoki 2 l li idish, po‘lat chizg‘ich, tarozi toshlari va sochiluvchan materialdan 5 – 10 kg o‘rtacha namuna.

Ish tartibi

Sochiluvchan materiallarning to‘kma zichligini topish uchun hajmi ma’lum bo‘lgan silindr idish va oddiy voronkadan foydalaniladi. Hajmi 2 l li silindr idish bo‘sh xolatda tortiladi va uning ustiga og‘irligini bo‘r bilan yozib, voronka tagiga qo‘yiladi (6-rasm, a).

Ostki qopqog‘i yopilgan voronka sinaladigan sochiluvchan material (qum, sement va h.k.) bilan to‘ldiriladi. Silindr idish og‘zi bilan voronka qopqog‘ining orasi 5 sm bo‘lishi kerak. Voronka qopqog‘i ochiladi va silindr idish sochiluvchan material bilan to‘ladi. Keyin qopqoq yopib qo‘yiladi va idishdagi ortiqcha uyilgan sochiluvchan material po‘lat chizg‘ich bilan sidirib tashlanadi va yana tarozida tortiladi. Bu ishlarni bajarayotganda silindrni slkitmaslik kerak, aks holda sochiluvchan material zichlanib, uning hajmiy og‘irligi ortadi. Silindrning qumga to‘lgandagi og‘irligidan bo‘sh holdagi og‘irligini ayirsak, idishdagi sochiluvchan materialning haqiqiy og‘irligi chiqadi. Og‘irligi aniqlangan sochiluvchan materialning hajmi V, silindr idish hajmiga, ya’ni 2000 sm ³ ga teng. Topilgan miqdorlar formulaga qo‘yiladi va sochiluvchan materialning hajmiy og‘irligi topiladi.

,
Buerda: m-o‘lchov silindrining massasi, kg;
t₁ — o‘lchov silindrining qum bilan birgalikdagi massasi, kg;
V —o‘lchov silindrining hajmi, m³.

Agar sochiluvchan material yirik bo‘lsa (shag‘al, chaqilgan tosh, keramzit, agloparit va h.k.), 6-rasm, b da ko‘rsatilgan qiya tarnovchadan foydalaniladi. Bu asbobni tunika yoki taxtadan yasab rasmda ko‘rsatilgandek o‘rnatiladi. Ishning qolgan qismi yuqorida aytilgan tartibda bajariladi.

Tajriba 3 yoki 5 marta takrorlanib, ularning o‘rtacha arifmetik miqdorlari olinadi.

5-LABORATORIYA MASHG‘ULOTI