O`zbеkistоnrеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа`lim vаzirligi islоm kаrimоv nоmidаgi toshkеnt dаvlаt tехnikа unеvirsitеti tеrmiz filаli

Sementning to‘kma zichligi va maydalik darajasini aniqlash. Sement xamirining normal quyuqligini aniqlash


GIDRAVLIK BOG‘LOVCHI MODDALAR (PORTLANDSEMENTLAR)

Bog‘lovchi moddalar ichida sement kurilishda juda keng tarqalgan. Sement qorishmasidan ishlangan konstruksiyalarning mustaxkamligini faqat xavodagina emas, suv va nam sharoitda ham ortaveradi. Sementlar gruppasiga quyidagilar kiradi: portlandsement, shlakli portlandsement, putssolan portlandsement, gliej portlandsement, kengayuvchi va kirishmaydigan, cho‘kmaydigan sement va boshqalar. O‘zbekistonda chiqariladigan gidravlik bog‘lovchi moddalarning turlari juda ko‘p. Jumladan, portlandsement, gliej portlandsement, gliej belit sement, sulfatga chidamli sement, tez qotuvchan sement va xokazo.

Sementni sinash uchun namuna olish

Qurilishga keltirilgan har-bir sement partiyasi (500t) dan 20 kg o‘rtacha namuna olinadi va germetik yopik idishda laboratoriyada sinashga qadar quruk joyda saqlanadi. Sinashdan oldin sement 09 nomerli elakdan o‘tkaziladi va elakda qolgan qoldiqni tarozida tortib, jurnalga yozib qo‘yiladi.

Laboratoriyaga keltirilgan namuna ikki bo‘lakka ajratiladi: birinchisi tezda sinaladi, ikkinchisi qayta sinash uchun germetik idishda 2 oy laboratoriyada saqlanadi. Sinash vaqtida ishlatiladigan material (sement, qum) va asboblar temperaturasi 20±3°S bo‘lgan xonalarda saqlanishi kerak.

3. 
   Sementning to‘kma zichligini aniqlash
   

Sement zichligining mohiyatini bilish betonqorgichni to‘lg‘izishda, beton komponentlarini hisoblash uchun zarurdir. Bundan tashqari zichlik ma’lum bo‘lsa omborxonada va boshqa sement saqlagichlardagi sementlarning miqdorini aniqlash uchun qo‘l keladi.


Kerakli o‘lchov vositalari va qo‘shimcha jihozlar: Varonka asbobi, 1 litrli silindr ko‘rinishidagi o‘lchagich idish, diametri 5 mm li dumaloq teshikchali elak, texnik tarozi va toshlari, quritish javoni, po‘lat chizg‘ich.

Ish tartibi

1. Sementning to‘kma zichligini aniqlash uchun stol ustiga o‘rnatilgan varonka asbobining tagidagi surilma zulfini berkitib qo‘yiladi. So‘ngra unga sinash uchun ajratilgan sement to‘kiladi.
2. Varonka asbobining tagiga 1 l li oldin tortib qo‘yilgan o‘lchagich silindr quyiladi.
Z. Varonka asbobining tagidagi surilma zulfi ochiladi, so‘ng sement, o‘lchagich silindrning ustki yuzasidan 10 sm balandlikdan tusha boshlaydi va o‘lchagich silindrning ustida konus xosil bo‘ladi varonka asbobining tagidagi surilma zulfi berkitiladi.
4. SHundan so‘ng extiyotlik bilan po‘lat yoki yog‘och chizg‘ich yordamida ortiqcha sement silindr qirrasi bilan barobar qilib sidirib tushiriladi.
5. CHizg‘ichni kiya qilib ushlagan xolda idishning qirrasiga zich qilib ushlanadi. SHuning bilan birga idish ko‘zg‘almas bo‘lishi kerak, aks xolda (turtib yuborilsa) sement zichlanib qolishi mumkin.
6. SHundan so‘ng idishni sement bilan birgalikda tortiladi va natijada idish og‘irligini chiqarib tashlansa, sementning xaqiqiy og‘irligi kelib chiqadi.
7. Sement og‘irligini idishning xajmiga (1000 sm³) bo‘lib, sementning to‘kma zichligi quyidagi formula bo‘yicha topiladi:
,
Buerda: m-o‘lchov silindrining massasi, kg;
t₁ — o‘lchov silindrining sement bilan birgalikdagi massasi, kg;
V —o‘lchov silindrininghajmi, m³.

Sementning to‘kma zichligi 950 dan 1350 kg/m³ gacha o‘zgarib turadi.

Sinov ikki martalab o‘tkaziladi, bunda har safar yangi sement miqdori olingan xolda o‘rtacha arifmetik qiymat aniqlanadi.

4.