O’zbekistonning madaniyati va san’ati tarixi

Birinchi davr – eramizgacha II ming yillik ilk davlatchilik 
tuzilmalarining 
yuzaga 
kelishi 
va 
shahar 
madaniyati 
va 
hunarmandchiligining paydo bo‘lishi. 
Birinchi davlat tuzilmalari nishonasi sifatidagi kichik shaharchalar shahar 
madaniyatining eng dastlabki shakli hisoblanadi, ularning yuzaga kelishini 
tadqiqotchilar eramizgacha II ming yillikka mansub beradilar (masalan, 
O‘zbekiston janubida 200 gektar maydonni egallagan yirik Jarqo‘ton manzilgohi 
yoki uy-joy, ma’muriy va sajdagoh majmui ko‘rinishidagi kichikroq Sopollitepa 
manzilgohi). Dastlabki yirik shaharlar eramizgacha I ming yillikda yuzaga kelgan 
va qadimgi davrdayoq biz O‘zbekistonning barcha hududlarida shaharsozlikning 
shiddat bilan rivojlanganini kuzatamiz. Bu O‘zbekistonning janubi ham (Qiziltepa, 
Bandixon, Dalvarzintepa, Xalchayon, Kampirtepa va h.k.) va markaziy mintaqalar 
ham (Samarqand yoki yunon mualliflaricha Maroqand) va Farg‘ona (yunon 

---

6 
mualliflaricha Kiropol) va Xorazm (Qal’aliqir, Tuproqqal’a va h.k.) hamdir. Bu 
davr moddiy va badiiy madaniyati hunarmandchilik va sajdagohlik san’ati 
shaklidagi yaxlitlik ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. 
Ikkinchi davr – eramizgacha I ming yillikning birinchi yarmi Ilk 
davlatchilik tuzilmalari san’ati va hunarmandchiligi. 
Bu Baqtriya, Sug‘d, Xorazmning tarixiy-madaniy viloyatlari shakllanishi 
davri bo‘lib, bunda siyosiy hokimiyatning tarmoqlangan tizimli davlatlarning 
dastlabki shakllarini ko‘rish mumkin. San’atda ikkita yorqin yo‘nalish namoyon 
bo‘ladi, ulardan biri sug‘oruvchi dehqonchilik, boshqasi ko‘proq ko‘chmanchi va 
yarim ko‘chmanchi chorvachilik bilan mashg‘ul mintaqalarning rivojlanishi bilan 
bog‘liq. O‘zbekiston turli viloyatlarida ilk davlatchilik shakllanishiga muvofiq 
holda madaniyat va san’atning mahalliy xususiyatlari yuzaga kela boshlaydi.