O'zbekistonda moliya tizimini yanada takomillashtirish

Mulkiy su\urta munosabatlarining obyekti sifatida su\urtalovchining moddiy qiymatliklari hisoblanadi.
Su\urta qo‘yidagi funksiyalarni bajaradi:

1. 
   Risk;
   
2. 
   Ogoxlantirish;
   
3. 
   Nazorat.
   

Moliya mohiyati va funksiyalari
Davlat har qanday o‘zining vazifalari bo‘yicha aniq maqsadlarga erishish uchun moliyadan foydalanadi. O‘rnatilgan maqsadlarni amalga oshirishda moliyaviy siyosat muhim rol o‘ynaydi. Moliyaviy siyosatni ishlab chiqish va uni amalda qullash jarayonida o‘rnatilgan vazifalarni amalga oshirish shart sharoitlari ta’minlanadi. Ular iqtisodiy manfaatga ta’sir qilishning faol quroli sifatida ishtirok etadi. Moliyaviy siyosat ko‘p kirralidir. U quyidagi muhim bu\inlarni o‘z ichiga oladi:
Moliyaning rivojlanishini ilmiy asoslangan konsepsiyalarini ishlab chiqish. U asosan iqtisodiy qonunlar talablarini o‘rganish, xo‘jalikning rivojlanish holatini har tomonlanma kompleks tahlil qilish, ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlarini, aholi extiyojlarini rivojlanish istiqbollarini tahlil qilish jarayonlarini o‘z ichiga oladi.
Istiqboldagi va joriy davrda moliyadan foydalanishning asosiy yo‘nalishlarini aniqlash. Bunda xalqaro omillar, moliyaviy mabla\larni o‘sish imkoniyatlarini hisobga olingan holdagi iqtisodiy siyosatda ko‘zda tutiluvchi o‘rnatilgan maqsadlarga erishish yo‘llaridan kelib chiqadi.
Amaliy faoliyatlarni muvofiqlashtirish. Bunda belgilangan maqsadlarga erishishga yunaltirilgan amaliy faoliyatlarni tashkiliy asoslari ko‘zda tutiladi.
Yuqoridagi bu\inlarning yaxlitligi moliyaviy siyosatni mazmunini aniqlab beradi. Istiqbolsiz moliyaviy siyosat moliyaning rivojlanishini asosiy konsepsiyalarini to‘lakonli ravishda mukammalashtirmaslik oqibatlari hisoblanadi.
Davlatning moliya siyosati bilan jamiyatning iqtisodiy faoliyati o‘rtasida muhim o‘zaro bo\liqlik mavjud.
Bir tomondan, moliyaviy siyosat iqtisodiy munosabatlar mahsuli bo‘lib, jamiyat siyosatini ishlab chiqishda va amalga oshirishda erkin emas, ya’ni moliyaviy siyosat mamlakat iqtisodiyotiga bevosita bo\liqdir.
Ikkinchi tomondan, moliyaviy siyosat mamlakatning iqtisodiy bazisidan kelib chiqqan va rivojlangan holda ma’lum bir mustaqillikka ega, hamda u o‘ziga hos qonuniyatlar va rivojlanish mantiqiga ega.
Ushbu yo‘nalishlarga asoslangan holda moliyaviy siyosat davlat iqtisodiyotiga va moliyaviy holatiga teskari ta’sir etadi. Bu ta’sir turlicha bo‘lishi mumkin;
Ba’zi hollarda siyosiy chora tadbirlar o‘tkazish vositasida iqtisodiyotni rivojlanishi uchun qulay shart sharoitlar va imkoniyatlar yaratiladi.
Ba’zi hollarda siyosiy chora tadbirlar o‘tkazish vositasida iqtisodiyotni orkaga ketishi uchun qulay shart sharoitlar vujudga keladi.
Xo‘jalik yuritishni jaxon tajribasi shuni ko‘rsatadiki, jamiyatning rivojlanishi uning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishi moliyaviy siyosatni ta’sir etish darajasini o‘sishiga olib keladi.
Iqtisodiyotda xo‘jalik tarmoqlarini turli darajada rivojlanishi, xo‘jaliklararo va hududlararo iqtisodiy alokalarni qiyinlashuvi iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarni bir-biriga bo\liq holda va yakin darajada iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishini davlat tomonidan ta’minlanishini talab etadi. Shuning uchun ham davlat tomonidan moliyaviy tartibga solib turish muhim ahamiyatga egadir.
Davlatning iqtisodiy jihatdan qanchalik kuch qudrati oshsa, shunchalik moliyaviy mabla\larni o‘z ko‘lida mujjassamlashga imkon beradi, bu esa o‘z navbatida iqtisodiy konyukturaga faol ta’sir ko‘rsatishga imkon beradi.
Iqtisodiy qarorlar, jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish qonunlari mantigi asosida, ko‘zda tutilgan moliyaviy tadbirlar okibatlarini ilmiy asoslangan holda va ularni iqtisodiy rivojlanish qonuniyatlariga mos holda shakllantirish jamiyatning taraqqiyoti asosini tashkil qiladi. Bu o‘z navbatida moliya siyosatida tez tez uchraydigan va ilgaridan ko‘zda tutilishi qiyin bo‘lgan o‘zgartirishlarni oldini olishga imkoniyat yaratadi.
Moliyaviy siyosat o‘zining davriyligi va xal kiluvchi vazifalar tavsifiga bo\liq holda moliyaviy strategiya va moliyaviy taktikaga bo‘linadi.
Moliyaviy faoliyat tahlili shuni tasdiqlamokdaki hozirgi sharoitda moliyaviy siyosat va strategiya tushunchalari o‘rtasida yagona tushuntirishlar mavjud emas. Bu tushunchalar aralash holda talkin qilinmokda. Meyoriy xujjatlarda ham mazkur kategoriyalarni aniq talkini mavjud emas. Bu O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan tasdiqlangan moliyaviy siyosatni ishlab chiqish bo‘yicha uslubiy tavsiyalarga tegishlidir.
Lu\atda siyosat nimagadir erishish uchun qandaydir harakat tavsifi sifatida aniqlanadi. Strategiya siyosatni amalga oshirish san’atidir. Taktika siyosatni yuritish san’atining tarkibiy qismi sifatida kuriladi. Biroq mazkur tushuncha mazmunini tushungan holda shuni ta’kidlash joizki ko‘rsatib utilgan “siyosat” aniq yo‘nalishlar bo‘yicha moliyaviy strategiyani amalga oshirish uslubidan tashqari boshqa narsa emas.
Moliyaviy strategiyani har bir yo‘nalishini tavsifi amaliyotda ularni amalga oshirishning taktik uslublari yigindisining mavjudligini tasdiqlaydi.
Davlatning moliyaviy siyosati makroiktisodiy siyosatning bosh elementlaridan biri hisoblanadi. Hozirgi sharoitda O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan moliyaviy siyosat islohotlarning utish davridagi moliyaviy iqtisodiy inqirozlar okibatlarini tugatish va mamlakatdagi barqaror iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga yunaltirilgadir. Chunonchi, iqtisodiyotning barcha sohalarida liberal rejimni shakllantirish va uni rivojlanishini ko‘zda tutuvchi iqtisodiyotni erkinlashtirish masalalari moliyaviy siyosatning markazida turmokda.
Moliyaviy siyosat qo‘yidagi yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi:

1.