O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.
105-mashq. She'riy asarlardan undov gaplarga 4—5 ta misol topib yozing.

B) savollar orqali

1.His-hayajonning ishtirokiga ko'ra gaplar necha turli bo'ladi?
2.Undov gaplar qanday hosil qilinadi?
3.Undov gaplar oxiriga qanday tinish belgilari qo'yiladi
III.YANGI MAVZU BAYONI
Nutqimizdagi gaplar bir yoki ikki grammatik asosdan, ba'zan esa ikkitadan ortiq grammatik asosdan tuzilishi mumkin. Shu jihatdan gaplar ikkiga bo'linadi: 1) sodda gaplar; 2) qo'shma gaplar.
Grammatik asosi bitta bo'lib, ma'lum bir fikrni (ba'zan unga qo'shimcha ravishda his-hayajonni) ifodalovchi gaplar sodda gap deyiladi: Shahnoza o'qidi. Shahnoza kitobni o'qidi. Shahnoza shu kitobni o'qidi. Shahnoza shu kitobni hayajon bilan o'qidi kabi.
Ikki va undan ortiq grammatik asosdan tashkil topib, murakkabroq fikr anglatuvchi gap qo'shma gap deyiladi: Shu payt eshik ochildi va hovliga harbiycha kiyingan bir yigit kirib keldi. (I.R.) Bilimli o'zar, bilimsiz to'zar. (Maqol) Odam borki, odamlarning naqshidir. (Navoiy)


IV.MUSTAHKAMLASH
A)Mashqlar orqali.
1- topshiriq. Chap va o'ng tomondagi gaplarni o'qing. Qaysi tomondagi gaplar ikkitadan, qaysi tomondagi gaplar bittadan nisbiy tugal fikrni ifodalayotganini ayting.

1.Bahor keldi.
Dala ishlari boshlandi.
2.Osmonni qora bulut qopladi. Yomg'ir yog'madi.
3.Bir nima demoqchi bo'ldi. Tili og'ziga tiqilib qoldi.
4.U meni ko'rdi. Yugurib keldi.
5.Ertaga jo'namasligi aniq bo'lib qoldi. O'z qishlog'iga shu holda bora olmaydi.


1.Bahor keldi va dala ishlari boshlandi.
2.Osmonni qora bulut qopladi, lekin yomg'ir yog'madi.
3.Bir nima demoqchi bo'ldi-yu, tili og'ziga tiqilib qoldi.
4.U meni ko'rdi va yugurib keldi.
5.Ertaga jo'namasligi aniq bo'lib qoldi, chunki o'z qishlog'iga shu holda bora olmaydi.

2- topshiriq. Yuqoridagi misollarni kuzatib, o'ng tomondagi ikkitadan gapning bir-biri bilan bog'lanib, bir nisbiy tugal fikrni anglatadigan gapga aylanishi nimalar vositasida sodir bo'lganini ayting

106- mashq. Quyidagi gaplarni tuzilishiga ko'ra sodda va qo'shma gaplarga ajratib ko'chiring.


1. Qimirlagan qir oshar. (Maqol) 2. Ahillik bor yerda temir ham suvga cho'kmaydi. (Shuh.) 3. Mard bir o'lar, nomard yuz o'lar. (Maqol) 4. Nizomjon konvertni dadasining qo'liga berdi-yu, g'izillaganicha chiqib ketdi. (S.A.) 5. Go'yo hayot tamomila uxlaganday, hammayoq jimjit edi. (P.Q.) 6. Xalil ota halol va mehnatsevar kishiga xos izzat-obro'sini va qadr-qimmatini chuqur tushuntirdi. (Sh.R.)

B) savollar orqali

1.Gaplar grammatik asosining nechtaligiga ko'ra necha turli bo'ladi?
2.Qanday gaplar sodda gaplar deyiladi?
3.Qo'shma gaplar sodda gaplardan nimasi bilan farqlanadi?

V.BAHOLASH MEZONI
Ishtirokiga qarab
VI.UYGA VAZIFA
107- mashq. Uyga vazifa. Kundalik matbuot nashrlaridan sodda va qo'shma gaplarga 3 tadan misol topib yozing va ularni gap bo'laklari jihatidan tahlil qiling.

Ona tili
MAVZU Mustahkamlash darsi
MAQSAD: A) ta’limiy maqsad –fap turlari yuzasidan o’zlashtirilgan tusunchalarni umumkashtirish
B) tarbiyaviy maqsad –do’stlik.hamkorlik tuyg’ularini singirish
C) rivojlantiruvchi maqsad – matn yaratish ko’nikmalarini rivojlantirish