O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.
103- mashq. Kela qolsa edi, yugurasizmi, chopib ketdi, ko'rib keling so'z shakllarini kesim vazifasida qo'llab gaplar tuzing. Ularning mazmunidagi farqlarini ayting.


B)Savollar orqalli
1.Gap nima? Gapning so'z birikmasidan farqi nimada?
2.Gapning qurilishi va grammatik ma 'nolari haqida nimalarni bilasiz?
3.Gapning grammatik asosi deganda nimani tushunasiz?
4.So'zlovchining maqsadiga ko'ra gaplar necha xil?
5.Qanday gaplar undov gaplar deyiladi?
6.Og'zaki nutqda ohang, yozma nutqda tinish belgilarining ahamiyati haqida so'zlang.
III.YANGI MAVZU BAYONI
Bilib oling. Gaplar his-hayajonning ishtirokiga ko'ra ikki turga bo'linadi: 1) his-hayajonsiz gaplar; 2) his-hayajon (undov) gaplar.
Darak, so'roq va buyruq gaplar his-hayajonsiz gaplardir. Bular nutqda kuchli his-hayajonga ega bo'lishi bilan his-hayajon gaplarga aylanishi mumkin. His-hayajon gaplar undov gap deb ham nomlanadi.
Undov gap fikrni kuchli his-hayajon bilan ifodalaydigan, kuchli ohang bilan aytiladigan gapdir. Ular shodlik, quvonch, suyunish, qo'rquv, tantana, taajjub, qayg'u, afsuslanish kabi turli hissiyotlarni ifodalaydi va baland ohangda aytilishi bilan boshqa gap turlaridan farq qiladi. Yozuvda undov gapning oxiriga undov belgisi qo'yiladi. Masalan: Voy, qomatingdan onang o'rgilsin! (A. Q.J O'z qilmishlaringizdan uyalmaysizmi? (A. Q.J Qadamlaringizga hasanot! (A. Q.J
Salomlashish-so'rashish, xayrlashish singari holatlar bilan bog'langan gaplar ham yuqori ohang bilan aytiladi (To'y muborak! Xayr, do'stim!) va undov gaplar hisoblanadi.
Undov gap so'roq gapdan hosil bo'lgan bo'lsa, oldin so'roq, keyin undov belgisi qo'yiladi: Aytsangiz-chi, nima dedi?!