|
xalqaro madaniy aloqalari hususida qisqa to`xtab o`tish joiz.
Chunonchi, 1958 yilda Toshkentda chet mamlakatlar bilan do`stlik va madaniy aloqalar o`rnatish O`zbekiston jamiyatining tashkil etilganligi Rrespublikamizning xalqaro madaniy aloqalari rivojida muhim o`rin tutdi. Bu jamiyat 1980 yilga kelib, 118 ta mamlakat bilan aloqa o`rnatgan edi.
Umuman, 1946-1991 yillarda O`zbekiston milliy madaniyatining rivojlanishida ma‘lum yutuqlarga erishildi. Ammo sovet «madaniy siyosati» natijasida o`zbek xalqi o`z yerida o`zini erkin xis qilolmasdi, haqiqiy madaniyat an‘analaridan, tarixiy madaniyatidan ko`p jihatdan mahrum bo`lgan edi.
Bu davrda dostonchilik va baxshichilik, ertakchilik yaxshigina taraqqiy etdi deyishimiz mumkin. O`qituvchi shu o`rinda mavzuga doir ayrim misollarni keltiradi:
Haydar Boycha o`g`li (1882-1970). Yangiqo`rg`on tumanilik o`zbek xalq baxshisi, ertakchisi. Amakivachchasi CHo`liboy Ko`shal o`g`liga shogird tushgan. Haydar Boychadan «Qunduz bilan Yulduz», «Alpomish», «Go`ro`g`lining tug`ilishi», «Go`ro`g`lining Avazni olib kelishi», «Avazning arazi», «Yusuf va Ahmad» kabi dostonlar, xalq ertaklari va termalar yozib olingan. Uning ko`pgina ertaklari «O`zbek xalq ertaklari» to`plamida nashr etilgan.
O`taniyoz Jirov (1884-1970). Qoraqalpog`istonlik oqin. Erpo`lat oqinning shogirdi. Yoshligidan xalq qo`shiqlarini kuylagan. Dastlab Boyniyoz baxshi qo`shiqlarini yod olib kuylab yurgan. 19 yoshidan esa ustozidan qo`biz chalishni,
«Alpomish», «Ediga», «Shahriyor» dostonlarini o`rgangan.
O`taniyoz Jirovdan «Shahriyor» dostonining mukammal varianti yozib olingan. Rus va o`zbek tillariga tarjima qilinib, nashr ettirilgan. Undan yozib olingan doston, qo`biz kuylari, termalar O`zbekiston FA
Qoraqalpog`iston filiali kutubxonasida saqlanmoqda.
Durdi Qilich (1886-1950). Turkman xalq shoiri, baxshisi va xalq og`zaki ijodining bilimdoni. Ertakchisi. Bolaligidan ko`zi ojiz bo`lgan. Baxshilardan doston aytishni o`rgangan. Ijro etgan dostonlari, yozgan she‘rlari o`zbek, turkman, qoraqalpoq xalqlari orasida keng tarqalgan. O`z ijodida xalqning o`tmishi, qishloq mehnatkashlarining hayoti, ayollarning xaq-huquqini himoya qilish masalalarini kuylagan.
Yorlaqab Baxshi (1888-1971). Zomin tumanilik o`zbek dostonchisi. Dastlab mashhur baxshilardan Omon baxshiga, so`ngra esa Xudoynazar baxshiga shogird tushib, mohir dostonchi sifatida tanilgan. Yorlaqab baxshi ko`proq Farg`ona vodiysi tuman va qishloqlarida, Qirg`izistonning O`sh viloyatida dostonchilik bilan shug`ullangan. Yorlaqab baxshidan bir qancha an‘anaviy va zamonaviy termalar va
«Alpomish», «Malikai ayyor», «Choryor» dostonlari yozib olingan.
Shuni ham alohida ta‘kidlash joizki, xonliklar tarkibida bo`lgan hozirgi Tojikistonning janubida yashagan o`zbek-laqay baxshilari ijodi ham hozirgi Dang`ara tumani, Jorbuko`l qishlog`i baxshilari Haybat Shamol o`g`li (XIXasr), To`la Haybat o`gli (XIX asr II yarmi-XX asr yarmi), Mustafoqul Qunduz o`g`li (1883-1966), Shomurod Shamol o`g`li (1883-1964) va boshqalar ijodi bilan bog`liq bo`lib, bir qancha dostonchilik maktablari ularni bir-biriga birlashtirgan.
Sovet tuzumining O`zbekistonda amalga oshirilgan «madaniy inkilob» siyosatining mohiyatini va milliy madaniyatga yetkazgan zarari tug`risida gapirib bering.
Xalqta‘limi va oliy ta‘limning rivojlanishida kdnday qiyinchilik va zidsiyatlar bor edi?
20 — 30- yillarda badiiy ijod masalasida ikki yunalishni va o`zbek yozuvchilari ijodiga qanday yangi janrlar kirib kelganligini ko`rsatib bering.
Milliy istiqlol ruhda ijod qilgan adiblar asarlarida milliylik nimalardan iborat?
Bu davrda kiio, musiqa, teatr va tasviriy san‘atda qanday o`zgarishlar yuz berdi?
Respublikada ilmfanning yuksalishi va olimlarimiz haqida hikoya kilib bering.
20—30- yillar Uzbekistonning madaniy hayotida mavjud bo`lgan asosiy goyavny ziddiyatlar nimalardan iborat edi?
Urushdan keyin yozuvchi shoir va olimlar kanday bahonalar bilan ayblanib, qatag`onlikka uchradilar?
1946—1990 yillarda reyepublikamiz milliy madaniya timing rivojlanishida qanday siljishlar va salbiy holatlar kuzatildi?
10.1946—1990 yillar orasida o`zbek adabiyoti bosib O`tgan taraqqiyot yo`lining murakkab bosqichlarini tahlil qilib bering.
Qayta ko`rish davrida o`zbek madaniyati kanday ahvolda edi?
O`zbekiston fan ahlining ikkinchi jahoi urushi yillarida fashizm ustidan kozonilgan g`alabaga ko`shgan hissasi nimalardan iborat bo`ldi?
Xalq ta‘limi va mutaxassislar tayyorlash muammosi qay tarzda hal etildi? 14.O`zbek adabiyotining jangovarligini xarakterlab bering.
15.O`zbekistonning teatr, kino, musiqa, tasviriy san‘ati arboblari fashizmga qarshi faol kurashchilar safida bo`lganliklariga misollar keltiring.
Do'stlaringiz bilan baham: |
