O„zbekiston xalqaro islom akademiyasi

60 
 
grammatik qurilishi va lug‗at tarkibining har biri ham alohida bir tizimni, tilning о‗zi esa yaxlit 
holda butun bir tizimni tashkil etadi. Tilning vazifaviy uslublari mana shu fonetik, leksik va 
grammatik tizimlarga xos barcha vositalarning ma‘lum kommunikativ maqsadga kо‗ra uyushishi 
tufayli vujudga keladi. Demak, nutq uslublari tilning vazifasi bilan bevosita bog‗liq. Shu bois, ular 
vazifaviy uslublar deb yuritiladi va tilda uslubiy hodisalar kommunikativ vazifasi hamda umumiy 
uslubiy buyog‗iga kо‗ra о‗zaro aloqador tizimni tashkil qiladi. Olingan sо‗z, ibora va grammatik
qurilish uslubiylik prinsipining qaysi turiga mansubligini aniqlash birmuncha qiyin, boshqacha 
qilib aytganda, bularning uslubiy bо‗yog‗i nutq ichida yoki - matn ichidagina ma‘lum bо‗ladi.
Yuqoridagi fikrlarga tayanib aytish mumkinki, tildagi leksemalar nutq uslubiga munosabatiga kо‗ra 
uslubiy betaraf va uslubiy xoslangan turlarga ajraladi. 
Uslubiy betaraf leksika.
Uslubiy betaraf leksema barcha uslublarda birdek va bab-baravar 
ishlatilaveradi va uning ifoda semalarida uslubga munosabat «uslubiy betaraf» deb beriladi: [
kel
], 
[
bor
], [
о‗t
], [
ket
], [
kitob
], [
qalam
], [
stol
], [
mashina
], [
oq
], [
qora
], [
tez
], [
sovuq
], [
faqat
], [
lekin
] va 
hokazo. Lekin nutqda kо‗chma ma‘noda ishlatilganda, bu ma‘nosi bilan ayrim uslubga xoslanib 
qoladi. Masalan, [
sovuq
] leksemasi «xunuk» ma‘nosida (
sovuq rangli
) faqat sо‗zlashuv yoki badiiy 
uslubga xos. 
Uslubiy xoslangan leksika. 
Uslubiy xoslangan leksikani uchga bо‗lish mumkin: a)