O„zbekiston xalqaro islom akademiyasi

137 
 
hayajon bilan ifodalaydigan, 
kuchli ohang bilan aytiladigan 
gaplardir. 
Tаrtibgа solish, tuzish 
синтаксис 
So‗z birikmalari va gaplarning 
qurilishi 
hamda 
ifoda 
xususiyatlarini o‗rganuvchi til 
boʻlimi 
sintaksis 
deyiladi. 
Sintaksis yunoncha «syntaxis» 
soʻzidan 
olingan 
boʻlib, 
yopishtirish, 
bogʻlash 
demakdir. 
Sintaksis so‗zlarning bir-biriga 
bog'lanishi hamda gap tuzilishi 
qonun-qoidalarini 
o‗rgangani 
uchun unda: 1) so‗z birikmasi 
sintaksisi; 2) gap sintaksisi kabi 
bo‗limlar mavjud. 
so‗z birikmаsi 
Словосочетание 
Ikki va undan ortiq mustaqil 
so‗zlar grammatik va ma'no 
jihatdan 
birikib 
so‗z 
birikmasini hosil qiladi. Soʻz 
birikmasi hokim so‗z va tobe 
soʻzdan tuziladi. 
gаp 
предложение 
gаpdа 
so‗zlаrning 
bog‗lаnishi 
связи слов в предложении 
Gapda so‗zlarning bog'lanishi 
faqat 
grammatik 
bog'lanish 
bilan 
cheklanib 
qolmaydi. 
Bog'lanayotgan 
so‗zlar 
mazmuniy 
tomondan 
ham 
oʻzaro muvofiq bo‗ladi. 
teng bog‗lаnish 
соченительная связь 
ergаsh bog‗lаnish 
подчинительная связь 
Bir so‗zning boshqa so‗zga 
ma'lum grammatik vositalar 
(grammatik 
qo‗shimchalar, 
yordamchi soʻzlar) yordamida 
bogʻlanishi 
grammatik 
bogʻlanish hisoblanadi 
moslаshuv 
Согласование 
Tobe so‗zning hokim so‗zga 
qaratqich 
kelishigi 
qo‗shimchasi 
yordamida, 
hokim so‗zning esa tobe so‗zga 
egalik 
qo‗shimchalari 
yordamida 
bog‗lanishiga 
moslashuv deyiladi. 
boshqаruv 
управление 
Tobe so‗zning hokim so‗zga 
tushum, jo‗nalish, o‗rin-payt, 
chiqish 
kelishigi 
qo‗shimchalari 
yoki 
ko‗makchilar 
yordamida 
bog‗lanishiga 
boshqaruv 
deyiladi. 

---

138 
 
bitishuv 
примокание 
Tobe so‗zning hokim so‗zga 
hech qanday qo‗shimchalarsiz, 
faqat 
ohang 
va 
ma‘no 
yordamida 
bog‗lanishiga 
bitishuv deyiladi. 
Modаl so‗zlаr 
модальные слова 
Modal 
soʻzlar 
- 
bayon 
qilinayotgan 
fikrga 
soʻzlovchining 
ishonch, 
gumon, quvonch, afsuslanish 
munosabatini 
yoki 
fikrning 
tartibi, 
xulosasini 
bildirgan 
soʻzlar. Modal soʻzlar gap 
tarkibida boshqa so‗zlardan 
vergul bilan ajratiladi. 
gumon 
сомнениe 
Gumon: 
ehtimol, 
balki, 
chamasi, shekilli, aftidan.
ichonch 
отношения 
Ishonch munosabati: albatta, 
shaksiz, so‗zsiz, shubhasiz 
tаsdiq 
утверждение, 
Tasdiq: darhaqiqat, haqiqatan. 
inkor 
отрицание 
Fikrning dalillanishi 
доказательство мысли 
Fikrning dalillanishi: masalan, 
jumladan. 
аchinish 
сожаление 
Achinish: attang, afsus. 
Fikrni xulosalash 
Резюмируя мнение
Fikrni 
xulosalash: 
xullas, 
demak, umuman. 
Fikrning tartibi 
Порядок комментария 
Fikrning 
tartibi: 
avvalo, 
avvalambor. 
quvonch 
радость 
Quvonch: xayriyat. 
tаqlidiy so‗zlаr 
звукоподражательные слова. 
Narsalarning 
tovushi 
va 
holatiga 
taqlidni 
bildirgan 
so‗zlar. 
Yordаmchi so‗zlаr 
служебные слова 
Atash 
ma‘nosiga 
ega 
bo‗lmagan, ma‘lum so‗roqlarga 
javob bo‗lmaydigan va gapda 
ma‘lum 
sintaktik 
vazifada 
kelmaydigan so‗zlar. 
bog‗lovchilаr 
Союзы 
Gapning uyshiq bo‗laklarini va 
qo‗shma gap tarkibidagi soda 
gaplarni o‗zaro bog‗lash uchun 
xizmat qiluvchi so‗zlar. 
teng bog‗lovchilаr 
сочинительные союзы 
uyshiq bo‗laklar va gaplarni 
o‗zaro bog‗lash uchun xizmat 
qiluvchi so‗zlar. 
zidlov bog‗lovchilаri 
противительные союзы 
O‗zaro zidlik munosabatida 
bo‗luvchi uyshiq bo‗laklar va 
gaplarni bog‗lash uchun xizmat 
qiluvchi so‗zlar. 
аyiruv bog‗lovchilаri 
разделительные союзы 
O‗zaro bog‗lanayotgan bo‗lak 
yoki 
gaplardan 
birini 
boshqasidan 
ayirib 
ko‗rsatuvchi bog‗lovchilar 

---

139 
 
 
 
 

---

140