O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi muhammadolim muhammadsiddiqov

Liviya masalasida
.
Dastlab Turkiya Liviyada Kaddafiy ma’muriyatiga 
qarshi BMT Xavfsizlik Kengashi qarorlarini bekor qilish tashabbusi bilan 
chiqdi. Erdog’an ma’muriyati bu yerdagi rejimga qarshi har qanday NATO 
harbiy operatsiyani qo’llab-quvvatlashdan bosh tortdi. Biroq, Turkiya bu 
siyosatda yakkalanib qoldi va Beng’ozi qo’zg’oloni davrida Liviya 
ma’muriyati Turkiyaga nisbatan o’z salbiy munosabatini bildirdi. Bu 
rasmiy Anqara pozisiyasining o’zgarishiga olib keldi. Erdog’an agarda 
turk qo’shinlarini to’g’ridan-to’g’ri harbiy amaliyotlarga jalb qilish 
so’ralmaganda Qaddafiyni pastroq tushishga va NATO operatsiyalarida 
ishtirok etish uchun kelishib olishga chaqirgan bo’lardi. Tripoli qulashi 
bilan rejim barbod bo’lganda Axmad Dovutog’lu o’tish davri Milliy 
Kengashiga 300 million AQSh dollari yordam berishga va’da berdi. 

---

125 
ISHIDga qarish kurash masalasida
. 2013 yil aprel oyida Suriyada 
IShIDning paydo bo`lishi Suriya shimolida kuchli ta’sirga ega bo`lgan 
holda “Suriya urushi yo`nalishini o`zgartirib yubordi”. 2013 yil dekabr 
oyiga qadar ushbu guruh Suriyaning 4 ta chegaraoldi shaharlari – Atmeh, 
Al-Bob, Azoz va Jorablusni o’z nazoratiga oldi, bu orqali ular Turkiyaga 
kirish va chiqish ustidan ham nazoratga ega bo’ldilar.
Ma’lumki, Iroq urushi davrida Al-Qoida shafeligida tashkil etilgan 
ushbu guruh 2004 yil boshida o’zini “Jamoat al-Tahvid al-Jihod” deb 
nomlangan, 2004 yil oktabr oyida esa uni Tanzim Qoidot al-Jihod fi Bilad 
al-Rafidayn (ikki dayo mamlakatida qo’nim topgan Tashkilot)ga 
o’zgartirdi, keyinroq u Iroqdagi Al-Qoida sifatida tanildi. 
2006 yil yanvar oyida ushbu guruh bir qancha kichik guruhlar bilan 
birlashdi va “Mujohidin Sho’ro” deb atala boshladi. 2006 yil oktabr oyida 
u Davlat al-Iroq al-Islomi (Iroq Islom Davlati) nomini tanladi. 2013 yil 
aprel oyiga kelib ushbu guruh “Iroq va Shom Islom Davlati” nomini 
tanladi, bu esa o’z navbatida uning Suriya fuqarolar urushiga jalb 
etilganini bildiradi
1
. Iroq va Shom islom davlatining siyosiy qurilishi 
Afg’onistonda Tolibon hokimyaiti davrida o’rnatilgan siyosiy rejim bilan 
bir xil ko’rinishda bo’lishi kerak. Shu yo’sinda, ushbu front o’zini Al 
Qoidaning Suriyadagi filiali sifatida ommaviy ravishda tan oldi. Ammo, 
ushbu davlatdga (Shom) Suriya, Livan, Iordaniya hamda Iroqning bir 
qismi kiradi va bu holat bir vaqtning o’zida AQSh, Turkiya, Isroil va Eron 
uchun to’g’ridan-to’g’ri tahdid hisoblanadi. 
2015 yil may oyida ISHID tomonidan Suriyadagi Palmira va Iroqdagi 
Ramadi shaharlarining egallanishi Turkiya xavfsizligi uchun jiddiy tahdid 
sifatida namoyon bo’ldi. 2015 yil 23 mayda Turkiya qurolli kuchlari 
Suriya bilan chegaraga zirhli texnikasini joylashtirdi. CHunki chegarada 
vaziyat keskinlashib, Turkiyaga qochoqlar kelishi ancha ko’paydi.
Turkiya ISHIDga qarshi bir qator strateiyalarni amalga oshirdi:
Birinchidan, ISHIDga qarshi kurashishda G’arb koalisiyasining 
hamkori, biroq o’z hududidan AQSH xavo kuchlarining Iroq va Suriyadagi 
bazalariga zarba berishi uchun foydalanishiga ruxsat bermadi; 
Ikkinchidan, Turkiya Mudofaa vaziri Ismat Yilmaz Mosul shahriga 
Iroq harbiylari uchun ko’maklashishga jo’nalishini bildirgan. Ular inqiroz 
1
Иррегулярные конфликты. Ближний Восток. Террористические группировки «Исламское государство Ирака и 
Леванта» и «Исламский фронт»: цели, задачи, формы и способы действий в Сирии и Ираке. — М.: АНО 
ЦСОиП, 2014. – С.23. 

---

126 
holatida Iroq aholisini himoya qiladi, biroq to’g’ridan-to’g’ri urushga 
kirmaydi
1
.