O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi muhammadolim muhammadsiddiqov

1
 
How Hamid Karzai Continues to Rule Afghanistan From Beyond the (Political) Grave 
http://thediplomat.com/2015/07/how-hamid-karzai-continues-to-rule-afghanistan-from-beyond-the-political-grave/
 
2
Ashraf Ghani and Pashtun Dilemma,
http://thediplomat.com/2015/01/ashraf-ghani-and-the-pashtun-dilemma/
 

---

138 
Atmar, bosh direktor Abdulla Abdulla va boshqalar bilan uchrashishdi. 
Yana bir bor, Pokiston diniy pushtun partiyalari Afg’onistonga kelishmadi. 
G’anining axborot-tashviqot ishlariga javoban Pokiston birlamchi 
“Tolibon”ni fevral oyi oxirida muzokaralar stoliga olib chiqadi deb va’da 
bergan edi. 2015 yil mart oyida esa bu va’dani oqlay olmadi. Bu o’z 
navbatida Qobul va Islomobod o’rtasida ishonchsizlik kuchayishiga olib 
keldi, shuningdek, Pokiston o’zining qo’shnisi bilan to’g’ri munosabatlarni 
o’rnatishning tarixiy imkoniyatidan yo’qotish arafasida bo’ldi
1
. Ushbu 
muhitda 2015 yil noyabr oyida Qobulda o’tkazilgan xalqaro 
konferentsiyaga pushtun millatchilari etakchisi Afzal Xon Lali bilan 
birgalikda, afg’on hukumatining taklifiga binoan Pokistondan 10 kishilik 
delegatsiya taklif etildi. Afrosiob Xattak fikriga ko’ra, G’ani delegatsiyaga 
“mintaqaviy qism va ikkitomonlama munosabatlarni yaxshilash uchun o’z 
fikrlarini bildirishni” taklif qilib, “afg’on etakchilari fikriga ko’ra, pokiston 
pushtun etakchilari va qabila oqsoqollari fikri tinchlikni o’rnatishga 
yordam beradi” deb hisoblaydilar. Pushtun delegatsiyasi shuningdek 
Pokiston bosh vaziri Novoz Sharifning maxsus taklifnomasini sotib olib, 
2015 yil dekabr oyida Parijdagi iqlim o’zgarishi bo’yicha konferentsiya 
yig’ilishida G’ani bilan birga uchrashishga chaqirdi. OAV ma’lumotlari va 
mish-mishlarga ko’ra G’ani Sharif bilan birga uchrashishni rad etdi. 
Pushtun millatchilar G’anini Pokiston bosh vaziri bilan Parijda 
uchrashishga ko’ndirdilar. Ushbu muzokaralarda G’ani va Sharif to’rt 
tomonlama muloqotni boshlashga kelishib, AQSh, Xitoy, Pokiston va 
Afg’onistondan iborat ushbu guruhda Afg’onistonda tinchlik jarayoniga 
amaliy ko’mak berish maqsadida chorladi. Ammo 2016 yilda to’rt 
tomonlama guruh (QCG) say-harakatlari zoya ketib, ko’zlangan 
maqsadlari bo’lmish G’ani va Qobul-Islomobod munosabatlarining 
yomonlashuviga olib keldi, shu bilan birga Tormax va Chaman chegaralari 
bo’ylab ziddiyatlargacha ham bordi. Bunga javoban afg’on hukumati 
hozirgi paytda pushtun diplomatiyasining ikki tomonli yondashuvini 
qo’llamoqda: ya’ni, faqatgina Qobul va Islomobod o’rtasidagi ziddiyatni 
kamaytirish emas, balki pushtun diniy guruhlarining toliblar ongiga afg’on 
hukumati 
bilan 
muzokaralarni 
olib 
borishni 
uqtirishga 
intildi. 
Afg’onistonning Pokistondagi elchisi Omar Zaxilval ikki marotaba 
Pokiston diniy etakchisi, “toliblar otasi” deb tanilgan Mavlono Sami-Ul-
Haq bilan uchrashdi. Pokiston OAV tomonidan keltirilgan manbalarga 
ko’ra, ushbu uchrashuvda afg’on elchisi “asosan ikkita masalani 
1
Pashtun Diplomacy' in Afghan Foreign Policy 
http://thediplomat.com/2017/03/pashtun-diplomacy-in-afghan-foreign-policy/
 

---

139 
muhokama etdi”. U Mavlononing Afg’oniston va Pokiston o’rtasidagi 
ziddiyatni qisqartirish va “Tolibonlar”ni muzokaralarga undashga o’z 
ta’sirini o’tkazishda katta o’rin egallashini istadi. Manbaaga ko’ra, 
“Mavlono Sami-Ul-Haq o’z vakilini siyosiy muzokaralarni qo’llab-
quvvatlash uchun o’z vakilini yubordi”. Keyinchalik Zaxilval G’ani va 
Sami-Ul-Haq bilan birgalikda 30 daqiqalik telefon muloqotini o’tkazishga 
erishdi. Afg’on prezidenti mavlononing afg’on tinchlik jarayonida muhim 
rol o’ynashni so’radi. Chunki uning nafaqat “Tolibonlar”, balki ko’pchilik 
afg’onlar ham “uni ustoz deb hisoblaydilar”. Bundan tashqari, 2016 yil 
dekabr oyi oxirida Zaxilval pushtun siyosatchilari, diniy etakchilari, shu 
bilan birga millatchilari bilan Islomobodda uchrashdilar. Ushbu 
uchrashuvning yaqqol maqsadlaridan biri shuki, pushtunlarni Pokiston va 
Afg’oniston o’rtasidagi uzulishni engib o’tishdagi rolni o’ynashga 
chorlash edi. Rejaga binoan, avval afg’on delegatsiyasi Pokistonga tashrif 
buyuradi; unga javoban asosan pushtunlardan tashkil topgan pokiston 
delegatsiyasi Qobulga tashrif buyurib, Qobul va Islomobod o’rtasidagi 
tanglikni kamaytirishga intiladi. G’ani millatchi va diniy pushtunlarni 
nafaqat “Tolibon” harakatiga ta’sir o’tkazishga jalb qila qolmay, 
shuningdek, 
ikkitomonlama 
aloqalarni 
tiklash 
chora 
tadbirlarini 
mustahkamlashga chorladi. Uning niyati Pokistonga bosim yoki zug’m 
o’tkazish emas, balki, munosabatlarni to’g’ri yo’lga solishdan iboratdir.