“O‘zbekiston temir yo‘llari” datk

2.3. Tajribaning qo‘yilishi uchun ishlatiladigan mashina
Tajriba ikki plunjerli, besh shkalali UG-20/2 nomli universal gidravlik mashinada o‘tkaziladi. Mashinaning sxemasi va ishlash prinsipi 1-laboratoriya ishida keltirilgan.


2.4. Tajribaning qo‘yilishi va undan olinadigan ma’lumotlar
Qo‘shaloq tenzometrlar o‘rnatilgan namunaga qo‘yilgan yuk asta-sekin orttirib boriladi. Qo‘yilgan yuk P_oq ga teng bo‘lganda, yuk o‘lchovchi shkalada strelka deyarli oldinga surilmasa, (yuk miqdori ortmasa) ham deformatsiya tez orta boshlaydi. Buni tenzometrlar strelkasining tez siljishidan bilish mumkin. Demak, namuna materialida ga teng kuchlanish hosil bo‘lib, material oqa boshlaydi. Tenzometrlar buzilmasligi uchun, ular namunadan bo‘shatib olinadi va laboratoriya ishlari jurnaliga P_oq yoziladi. Materialning oqishi tugagandan so‘ng, namunaning uzayishi sekinlashadi va uzayishni orttirish uchun yukni oshirishga to‘g‘ri keladi. Yuk P_v ga teng bo‘lganda “bo‘yincha” hosil bo‘ladi. “Bo‘yincha” hosil bo‘lgan kesim bo‘yicha namuna tezda uziladi. Yuk P_v ning qiymati ham jurnalga yoziladi.


2.5. Laboratoriya ishi bo‘yicha hisobot
Tajribada olingan P_oq= 2200 kg va P_v = 3550 kg cho‘zuvchi yuk miqdorini namuna ko‘ndalang kesimining yuzasi F₀=0,785 sm² ga bo‘lib, oqish chegarasi va vaqtli qarshilik aniqlanadi:
.
Tajribada aniqlangan mexanik xarakteristikalar ga asosan sinalgan po‘latning markasini 1-ilovada berilgan jadvaldan foydalanib belgilanadi.

3-laboratoriya ishi


Po‘lat uchun Puasson koeffitsiyentini aniqlash


3.1. Ishdan maqsad
Tajribada po‘lat uchun Puasson koeffitsiyentini aniqlash.


3.2. Ish bo‘yicha asosiy tushunchalar
Sterjenlar cho‘zilganda yoki siqilganda ularning bo‘ylama va ko‘ndalang o‘lchamlari o‘zgaradi. Masalan, uzunlikdagi sterjen cho‘zilganda ga uzaysa, uning ko‘ndalang kesim o‘lchami ga qisqaradi. Ko‘ndalang kesim qisqarishi absolyut ko‘ndalang qisqarish deb ataladi.
nisbiy bo‘ylama deformatsiya, nisbiy ko‘ndalang deformatsiya deb ataladi.
Sterjenning Guk qonuni kuchga ega chegaralarida aniqlangan nisbiy ko‘ndalang deformatsiyasi ning nisbiy bo‘ylama deformatsiya ga nisbatining absolyut qiymati Puasson koeffitsiyenti deb ataladi, ya’ni
.
Puasson koeffitsiyenti elastiklik moduli E ga o‘xshab materiallarning elastiklik xossalarini xarakterlaydi va har bir material uchun o‘zgarmas miqdor bo‘ladi. Po‘lat uchun oralig‘ida bo‘ladi.