«O’zbekiston temir yo’llari» datk

 
 
 
 
2.6. Elektr zanjiridagi nosozliklarni aniqlash usullari 
 
Elektr mashinalari, apparatlari va simlarining asosiy nosozliklari 
quyidagilardir: 
- ayrim zanjirlar yaxlitliligining simlar uzilishi natijasida buzilishi, 
kontaktning yomonlashuvi yoki apparat detallarining sinishi, saqlagichlar-
dagi eruvchi qistirmalarning kuyishi; 
- tok o’tkazuvchi detallar va simlarning yerga ulangan qismining qisqa 
tutashuvi; 
- bir-biridan izolyatsiya qilingan elektr zanjirining o’zaro tutashuvi; 
- mashina va apparatlarning mexanik shikastlanishi (ularning detallari 
shikastlanishi, harakatlanuvchi qismlarda ortiqcha ishqalanish va h.k.), 
siqilgan havoli apparatlarda siqilgan havo bosimining yetarli emasligi; 
- apparatlarning elektr simlarida haddan tashqari past kuchlanish yoki 
aksincha me’yoridan ortiqcha kuchlanish. 
Oxirgi ikkita nosozlikka to’xtalamiz. Detallarning sinishi, masalan, 
richaglar, prujinalar, kontaktlar, cho’tkalarning yeyilishi ko’p hollarda 
tashqi qarov bilan aniqlanadi. Ammo mashinist yo’lda ishdan 
chiqqan 
detalni har doim ham aniqlay olmaydi, shu sababli u tarkibida 
shikastlangan apparat bo’lgan uzelni yoki shu apparat bo’lgan vagonni 
butunlay uzadi. 
Havo bosimi manometr bilan aniqlanadi, kuchlanishi esa voltmetr bilan 
asboblar ko’rsatuviga ko’ra defektni bartaraf qilish choralarini ko’radi – 
havoning chiqib ketishini yo’qotadi, boshqaruv zanjirining ta’minotini 
akkumulyator batareyasi va qo’shni seksiya generatoriga o’tkazadi. Aniq 
usullar quyida ko’riladi. 
Zanjirning uzilganligi yoki undagi qisqa tutashuvni aniqlash uchun 
odatda ancha vaqt kerak bo’ladi. Shu sababli yo’lda nosoz uzel uziladi, 
depo yoki aylanma punktga kelganda esa zanjirni tashqi tomondan obdon 
qarovdan o’tkaziladi; agar bunda nosozlik topilmasa, u holda jaranglatish 
(прозвонка) bajariladi. U lampa yoki voltmetr yordamida tekshirilayotgan 
zanjirdagi ketma-ket joylashgan nuqtalarda kuchlanish borligi nazorat qilib 
ko’riladi. Ko’p hollarda zanjir megoommetr yoki ommetr bilan 

---

44 
jaranglatiladi. Jaranglatish albatta belgilangan xavfsizlik qoidalariga amal 
qilgan holda bajariladi.