EEE yo’nalishi k 91-21 guruh talabasi Muhiddinov Sunnatilloning
EMT elektr jihozlarini ximoyasi fanidan tayyorlagan mustaqil ish taqdimoti
ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI
1. Tok otsechkasining ishlash prinsipi Mavzu:6-10kv shinalar tizimida qisqa tutashuvdan ximoya
2.Yerga tutashuvdan himoyaning ishlash prinsipi. 3. Differensial himoyalarning turlari Tok otsechkasi (TO) qisqa tutashuvni tezlik bilan uzishni taominlovchi tok himoyasining bir turidir.
TO asosan manbaga yaqin bo‘lgan liniyalarda qo‘llaniladi. CHunki bunday liniyalardan katta qisqa tutashuv toklarining uzoq vaqt davomida o‘tishi xavfli. MTH bilan TO orasidagi farq ularning tanlash xususiyatini taominlash usulidadir.
TO ning tanlash xususiyati uning ishlash zonasini cheklash yo‘li bilan amalga oshiriladi, yaoni u keyingi liniyada qisqa tutashuv bo‘lganda igshlamasligi kerak. Buning uchun TO ning ishlash toki himoyalanayotgan liniyaning so‘nggi nuqtasida qisqa tutashuv bo‘lganda himoyadan o‘tadigan maksimal tokdan katta bo‘lishi kerak. TO ning ishlash zonasi (2.5 –rasm)da ko‘rsatilgan.
2.5-rasm. TO ning ishlash zonasi TO ning ishlash toki
Ihi= Kz Ik.max
bu erda Ikmax - himoya qilinayotgan oboektning manba tamonidan hisoblaganda so‘nggida qisqa tutashuv. bo‘lganda hosil bo‘ladigan eng katta tok; Kz - zahira koeffitsienti, RT-40 rele qo‘llanilgan bo‘lsa,Kz=1,2...1,3.
TO ning sxemasi MTH ning sxemasidan faqat vaqt relesining yo‘qligi bilan farq qiladi. TO ning ishlash vaqti tok va oraliq relelarining ishlash vaqtlari yigindisiga teng bo‘lib odatda t = 0,04 - 0,06 s ni tashkil qiladi.
O‘ta kuchlanishlardan naysimon razryadniklar yordamida himoyalangan liniyalarda TO uchun ishlash
vaqti 0,06 - 0,08 s ga teng bo‘lgan oraliq relelar olinishi kerak.
TO maksimal qisqa tutashiv toklaridan chetlashtirilganligi sababli minimal qisqa tutashuv rejimida uning ishlash zonasi qisqaradi. Agar TO liniyaning 20% dan ortiq qismini himoya qilsa, uni ishlatish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
TO liniyani to‘liq himoya qila olmasligi sababli uni asosiy himoya sifatida ishlatish mumkin emas. TO faqat MTH bilan birgalikda ishlatiladi.
Heytrali yerga ulangan va neytrali yerga yoy so‘ndiruvchi cho‘lg’am orqali ulangan elektr tarmoqlarida bir fazali yerga tutashuv vaqtida nisbatan kichik sig’im toklarigini hosil bo‘lishi sababli qisqa tutashuv bo‘lib hisoblanmaydi. Fazalar orasidagi kuchlanishga ulangan isteomolchilar normal ishlashda davom etadi. Yerga tutashuvni tezlik bilan uzish talab qilinmaydi. Harakatlanuvchi mexanizmlar, quvvati katta generatorlar, xavfsizlik texnikasi talablariga kura tezlik bilan uzish talab qilinadigan oboektlar bundan mustasno.
Lekin yerga tutashmagan fazalarda kuchlanishning ortib ketishi boshqa fazada ham yerga tutashuv hosil bo‘lish ehtimolini orttiradi. Ikkita har-xil fazalarda yerga tutashuvni hosil bo‘lishi ikki fazali qisqa tutashuvga olib keladi. SHuning uchun elektr tarmog’ida bir fazali yerga tutashuv bo‘lganda uzok vaqt davomida ishlashiga yo‘l qo‘yilmaydi. Yerga tutashuv nuqtasi ikki soat davomida aniqlanishi va uzilishi zarur.
2.14-rasm. Yerga tutashuv vaqtida hosil bo‘ladigan tok va kuchlanishlar Differensial himoya tez ishlaydigan va absolyut tanlashga ega bo‘lgan himoya hisoblanadi. Differensial himoyalar bo‘ylama va ko‘ndalang differensial himoyalarga bo‘linadi. Bo‘ylama differensial himoyalar asosan transformatorlar, quvvati katta elektrodvigatellar, generator va uzun bo‘lmagan liniyalarda qo‘laniladi. Ko‘ndalang differensial himoyalar esa ikki yoki undan ortiq parallel liniyalarni himoya qilish uchun ishlatiladi.
Bo‘ylama differensial himoya himoyalanayotgan elementning boshlanish va so‘ngidagi toklarni taqqoslashga asoslangan. Toklar qiymati va fazasi bo‘yicha taqqoslanadi.
Elektr uzatish liniyasining boshlanishi II va so‘ngidagi III toklarni ko‘raylik. Normal rejim va tashqi qisqa tutashuvlar vaqtida, masalan K1 nuqtada, (2.17-rasm, a) bu toklar bir-biriga teng
II=III
Himoyalangan liniyada qisqa tutashuv (K2 nuqtada) bo‘lganda (2.17-rasm, b) III=0 bo‘lib, tenglik buziladi, yaoni
II III
Ikki tamondan manbaga ulangan liniyalarda (2.17-rasm, v) ham normal va tashqi qisqa tutashuvlarda toklar teng.
II = IIIK1
Himoyalanayotgan liniyada qisqa tutashuv bo‘lganda toklar ham qiymat ham yo‘nalishi bo‘yicha farq qiladi
II IIIK2
Demak, toklar tengligining buzilishi liniyada qisqa tutashuv bo‘lganligini bildiradi. Bu belgidan bo‘ylama differensial himoyani bajarish uchun foydalaniladi.
Ko‘ndalang differensial himoya bir xil parametrlarga ega bo‘lgan parallel liniyalarda qo‘llaniladi va uning ishlash prinsipi liniyalarning bir hil nomdagi fazalaridan toklarni qiymati va fazalari bo‘yicha taqqoslashga asoslangan. Liniyalarning qarshiliklari teng bo‘lganligi sababli bu toklar bir-biriga teng (2.18-rasm, a), yaoni
II =III
Liniyalardan birida qisqa tutashuv bo‘lganda bu tenglik buziladi (2.18-rasm, b), liniyalarning boshlanishida bu toklarning fazalari bir xil lekin qiymatlari teng emas, liniyaning so‘nggida esa qiymatlari bir xil lekin qarama-qarshi yo‘nalishga ega, yaoni
II III
SHunday qilib parallel liniyalardagi toklar tengligini buzilish liniyalardan birida qisqa tutashuv bo‘lganligini bildiradi.
Parallel liniyalarning bitta fazasi uchun ko‘ndalang differensial himoyaning sxemasi (2.18-rasm, v)da ko‘rsatilgan. Tok transformatorlari ikkilamchi toklarning farqi KA differensial rele ( tok relesi ) ning cho‘lg’amidan o‘tadigan qilib ulanadi. Normal rejim va tashqi qisqa tutashuvlarda bu farq nolga teng, rele ishlamaydi, liniyalardan birida q.t bo‘lganda esa ikkilamchi toklar teng bo‘lmaydi va rele ishlaydi.
Ko‘ndalang differensial himoya ning ishga tushish tokini hisoblash bo‘ylama differensial himoyani hisoblashga o‘xshash, faqat liniyalar soni ikkita bo‘lganligi uchun nobalans tokining yarmi olinadi.
Inb.his.max=iKbKan Ik.max/2;
Ihi=Kz Inb.his.max;
Iri=Ihi/KI .
