«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

chizikli  dislokasiya   
sodir  bo‟ladi.  Po‟latning  yuk 
ostida deformasiyalanishning bu bosqichiga SE qism to‟g‟ri keladi va bunda kuchlanish ortmasa 
ham  uzayish  o‟sib  boradi.  Bu  hodisa  po‟latning 
oquvchanligi 
deyiladi. 
Oqish  chegarasidagi 
kuchlanish 

o 
bilan belgilanadi. Diagrammadagi S nuqta 
kritik nuqta 
deb ataladi. 
Yuklanishni  davom  ettirsak,  oqish  chegarasidan  o‟tgach,  deformasiyaga  qarshilik 
ko‟rsatish  davom  etadi,  ammo  endi  uning  uzayishi  kuchlanishdan  tezroq  o‟sadi;  qoldiq 
deformasiya  ham  jadallik  bilan  o‟sadi.  Po‟latning  oqish  chegarasidagi  kuchlanish  miqdori  eng 
muhim mexanik ko‟rsatkichdir, chunki u po‟lat konstruksiyada yo‟l qo‟yib bo‟lmaydigan qoldiq 
deformasiyani vujudga keltiradi. 
Oquvchanlikning  boshlanishi  dislokasiyalar  zichligining  ortishi  va  siljish  chiziqlarining 
ko‟payishi debtushuniladi. Shunday deformasiya ro‟y berganda po‟latdagi cho‟zilish 1,5-3% ni 
tashkil etadi. 
Po‟lat namunasini cho‟zilishga sinashda uning oqish chegarasini aniq belgilash mumkin: 
uzish  mashinasining  kuchlanishni  ko‟rsatuvchi  mili  bir  on  to‟xtab  qoladi,  ammo  deformasiya 
o‟sishdan  to‟xtamaydi.  Namunani  kuzatsak,  undagi  silliq  yaltiroq  sirt  xiralasha  boshlaydi  va 
asta-sekin sut rangini oladi, sirt sinchiklab tekshirilsa, namunaning o‟qiga taxminan 45
0 
burchak 
ostida bilinar-bilinmas chiziqlar paydo bo‟ladi. (3-rasm). Ushbu chiziqlar