238
Q
s,inc
=
R
sw
A
s,inc
sin
.
(3)
13.2–rasm. Og‟ma kesimning ko‟ndalang kuchga hisoblash
tarhi
Q
b
kuchi quyidagicha aniqlanadi:
Q
b
=
b2
(1+
f Q
n
)R
bt
b
h
2
0
/
c
,
(4)
biroq, Q
b
b3
(1+
f Q
n
)R
bt
b
h
o
dan kam bo‟lmasligi lozim.
Aks holda betonning qarshiligiyetarli bo‟lmaydi. Bunday holda xomutlarning soni va
diametrini yoki betonning sinfini oshirish kerak bo‟ladi.
b2
koeffisient betonning turiga karab 1,5...2 oralig‟ida olinadi.
b3
=0.4...0,6 – bu ham
betonga bog‟liq. Siqiluvchi tokchalarning ta‟sirini hisobga oluvchi koeffisient quyidagi
formuladan topiladi:
f
= 0,75(
b
‟
f
–
b
)h‟
f
/
b
h
o
0,5
(5)
Bo‟ylama kuchlar tasirini hisobga oluvchi
koeffisient
n
quyidagi formulalardan topiladi:
a) siquvchi bo‟ylama kuchlar mavjud bo‟lganda,
n
= 0,1N/R
bt
b
h
o
0,5
(6)
239
b) cho‟zuvchi bo‟ylama kuchlar mavjud bo‟lganda,
n
= 0,2N/R
bt
b
h
o
0,5
(7)
Koeffisientlar yig‟indinsi (1+
f Q
n
)
1,5
Og‟ma kesimlarga eguvchi momentlar ta‟siri
Eguvchi momentning qiymati asta ortib borishi natijasida bosh cho‟zuvchi kuchlanishlar
ham ortib borib, betonning cho‟zilishdagi qarshiligi R
bt, ser
gayetganda, elementda qiya yoriq
paydo bo‟ladi. Betonning cho‟zilish zonasi ishdan chiqadi, barcha cho‟zuvchi kuchlar bo‟ylama
va ko‟ndalang armaturalarga uzatiladi. Bunday holda armatura yaxshi ankerlanmagan bo‟lsa,
sug‟irilib chiqishi, betonning siqilish zonasi kichrayib, buzilish ro‟y berishi mumkin. Bunda
kuchlanishlar
oqish chegarasi
u
ga yoki
vaqtinchalik karshilik
u
ga tenglashadi.
Og‟ma kesimning eguvchi moment bo‟yicha mustahkamlik sharti quyidagicha
ifodalanadi:
M
O
M
s
+M
sw
+M
s,inc
,
(8)
Bu yerda M
O
– tayanch reaksiya va tashqi kuchlardan O nuqtaga nisbatan olingan
moment; M
s
– bo‟ylama armaturadagi zo‟riqishdan olingan moment; M
s
q R
s
A
s
Z; M
sw
– og‟ma
kesimda joylashgan xomutlardagi zo‟riqishlardan olingan moment; M
sw
q
R
sw
A
sw
Z
sw
; M
s,inc
–
og‟ma sterjenlardagi zo‟riqishlardan
olingan moment;
M
s,inc
=
R
s,inc
A
s,
incZ
s,inc
.
(9)
Eguvchi momentlarning og‟ma kesimlarga bo‟lgan ta‟siri elementning tayanch zonasida
tekshiriladi. Agar ma‟lum konstruktiv talablarga amal qilinsa, mustahkamlikka hisoblashga xojat
qolmaydi.
Agar normal kesim bo‟yicha aniqlangan cho‟ziluvchi armaturani tayanchlargacha davom
ettirib, uchlari ankerlab qo‟yilsa, istalgan og‟ma kesimning eguvchi moment ta‟siriga bo‟lgan
mustahkamligi ta‟min etilgan bo‟ladi. Ankerlashnik uchaytirish maqsadida ba‟zan tayanch
zonasiga qo‟shimcha armature joylanadi yoki sterjen uchlariga plastinalar payvandlanadi.
Og‟ma kesimlarning momentlar bo‟yicha hisobi
240
13.3–rasm. Og‟ma kesimning eguvchi
momentga hisoblash tarhi
Og‟ma kesimlarning mustahkamligi momentlar bo‟yicha (9) formula yordamida
tekshiriladi. Element eng havfli og‟ma kesimining bo‟ylama o‟qqa bo‟lgan proeksiyasi S
1
proeksiyalar tenglamasidan topiladi. Eng havfli og‟ma kesim tayanchga yaqin kesimdan
boshlanadi. Bu kesimda tashqi kuchlardan hosil bo‟lgan moment M yoriq hosil qiluvchi moment
M
src
ga teng bo‟ladi.
Og‟ma kesimlarni hisoblashda neytral o‟q holati barcha kuchlarning bo‟ylama o‟qqa
bo‟lgan proeksiyalari tenglamasidan aniqlanadi.
Qator konstruktiv tadbirlar amalga oshirilsa, og‟ma kesimlarning moment bo‟yicha yuk
ko‟tarish qobiliyati normal kesimlarnikidan kam bo‟lmaydi; bunday hollarda og‟ma kesimlarni
moment bo‟yicha hisoblashga ehtiyoj qolmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: