O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

‘z q
‘olonlamina boshlanishi.
Bunday qo'zg'olonlardan biri 
720-yili
S o ‘g‘dda boshlanadi. Qo'zg'olonga Samarqand ixshidi 
G'urak 
va Pan- 
jikent hokimi 
Divashtich 
boshchilik qiladi. S o‘g‘dliklarga yordam berish 
uchun Yettisuvdan turk lashkarlari keladi. So‘g‘ddagi barcha hokimliklar 
aholisi ko'tariladi. Qo'zg'olonchilarning birlashgan kuchlari arablarga qat- 
tlq zarba beradi. Faqat ayrim shahar va qlshloqlarda qurshovda qolgan 
istilochilar katta o'lpon va e ’tiborli vakillarini garovga berish evaziga jon 
saqlaydilar. 
721-yili Said Xaroshiy 
Xurosonga noib etib tayinlanadi. U 
Iroqda xalq qo‘zg‘olonini bostirishda shafqatsizligi bilan dong qozongan- 
di. Unga so‘g ‘dllklar qo'zg'olonini bostirish va ularni islomga qaytarish 
vazifasi topshiriladi. SaidXaroshiyning qo'zg'olonchilar bilan olib borgan

---

47
muzokaralari natijasida G'urak boshliq So'g'd mulkdorlarining bir qismi 
arablartomoniga o'tadi. Qo'zg'olonchilarning qolgan qismi Farg'onaga 
chekinishga majbur bo'ladi. Said Xaroshiy Movarounnahrda jazo 
choralarini kuchaytiradi. Biroq q o ‘zg‘olonni to'ia bostirishga erisholmaydi.
Qo za'olonchilaraa von berilishi.
Qo'zg'olonchilarni tinchlantirish 
uchun Xuroson noibi A sh ro s islom dinini qabul qilganlardan xiroj va jizya 
soliqlarini olmasiikka qaror qiladi. Bu aholini tinchlantirishga qaratilgan 
vaqtinchalik tadbir bo‘lsa-da, o'z samarasini berdi. Zodagon dehqon- 
larning ko'pi o‘z kadivarlari va chokarlari bilan islomni qayta qabul qilib, 
arabiar tomoniga o'tdilar. Xurosonning yangi noibi Nasr ibn Sayyor 
(738 — 748) mamlakatda o'zm avqeyini mustahkamlab olish maqsadida 
moliyaislohoti o'tkazdi. Islomni yangi qabul qilgan kishilarjizyadan ozod 
etildi. Barcha musulmonlar huquqiy jihatdan tenglashtiriladi, yeregasi- 
ning, etiqodidan qat’i nazar, xiroj to'lashi shart qilib qo'yildi.
S h i bilan birga, Nasr mahalliy mulkdorlar bilan yaqin aloqa o'matish 
va ular yordamida mamlakatni itoatda tutib turishga harakat qiladi. 
Shu maqsadda u xalifalik tomoniga o'tgan yirik dehqonlarning avvalgi 
imtiyozlarini tiklaydi. Oliy martabali arab lashkarboshilari bilan mulkdor 
dehqonlar o'rtasidagi qon-qarindoshlik aloqalari o'matilishini himoya 
qiladi. Ayni vaqtda, o'zi ham namuna ko'rsatib Buxorxudotning qiziga 
uylanadi. Bunday siyosat natijasida arabiar bilan mahalliy zodagonlar 
o‘rtasida ma’lum darajada ittifoq yuzaga kela boshladi. Ammo bu ozodlik 
harakatlariga barham berolmadi. Movarounnahrxalifalikdagi eng notinch 
va isyonkor o'lkalardan biri bo'lib qolaverdi.