O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

Farg‘ona vodiysida 
mahalliy aholining 
ahvolini yomonlashtirib yuboradi. Bundan tashqari, Farg'ona vodiysi, 
asosan, imperiyaning paxta xomashyosini yetishtirib beruvchi hududga 
aylantirilgandi. Vodiyda paxta yetishtirishning ko'paytirilishi sababli g'al- 
la, ozuqabop ekinlar maydoni va yaylovlarning qisqarishi, oziq-ovqat va 
boshqa mahsulotlarnarxini keskin oshirib yubordi.
1891-yili 
Rossiyadan aholining Farg'ona viloyatiga ko'plab ko'chirib 
keltirilishi, ularning joylashtirilishi yer taqchil va aholi zich yashaydigan 
vcdiyning ahvolini nihoyatda yomonlashtirib yubordi. Shubhasiz, pod­
sho hukumatining bunday harakatlari mahalliy aholi noroziligining 
yanada ortib borishiga sabab bo'ldi.
Mustamlakachi hukumat Turkiston o'Ikasining barcha joylarida ma­
halliy aholining milliy va diniy qadriyatlarini hisobga olmasdan ularga 
qarshi siyosat olib bordi. Podsho hukumati tomonidan o'Ikadagi vaqf 
mulklari qisqartirildi. Vaqf mulklariga tegishli yerlarni tugatishga qa- 
rstilgan chora-tadbirlar esa vaqf yerlarining katta qismi davlat mulkiga 
aylantirilishiga olib keldi. Bu o'Ika hayotida, keng xalq ommasi o'rtasida 
yiqori nufuzli din peshvolari, diniy muassasalar va ta’lim maskanlarida 
ish olib boradigan mutasaddilarning keskin noroziligini keltirib chiqardi.
Norozilik harakatlariga o'Ika ma’muriyatining mahalliy xalq man- 
faatlaridan imperiya manfaatlarini ustun qo'yuvchi siyosat olib borishi, 
tub aholi yashash sharoitlarining yomonligi, soliqlarning nihoyatda 
kc'pligi, amaldorlarning poraxo'rligi va o'z mansabini suiiste’mol qi- 
lishlari, to'lovlar hamda majburiyatlarning og'irligi kabilar sabab bo'ldi. 
Maorif, tibbiy xizmat, obodonchilik ishlari qarovsiz bo'lib, ularga huku­
mat tomonidan mablag' ajratilmagan. Bunday saibiy holatlar mahalliy 
xalqlarning mustamlakachilarga nisbatan nafratini oshirib, ularga qarshi 
galayon va qo'zg'olonlar ko'tarishiga olib keldi.
Qo'za'olonnina boshlanishi.
Turkiston o'Ikasida