O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

XII asrda yassaviya, XII
asr oxirida 
Xorazmda 
kubraviya, XIV asrda 
Buxoroda 
naqshbandiya
kabi tasavvufning tariqatlari vujudga keladi. Yassaviya tariqatiga Ahmad 
Yassaviy a s o s soladi. Tariqatning asoslari allomaning 
«Hikmat» 
asarida 
bayon etiladi. Ahmad Yassaviy fikricha, shariatsiz tariqat, tariqatsiz 
ma’rifat, m a ’rifatsiz haqiqat bo'lolmaydi. Yassaviy tariqatining asosida 
kamolotga uzlat va tarkidunyochilik orqali yetishish g'oyasi olg'a suriladi. 
Unga faqat bu dunyo rohati va farog'atidan voz kechib, uzlatda toat-

---

73
ibodat. mashaqqat chekkanlargina erishadi. Yassaviy tariqatida tarkidun- 
yochil ik targ'ib etilsa-da, insonzoti sharifdarajasidaulug'lanadi. Insonning 
har qanday mol-dunyodan v a davlatdan ustun turishi ta’kidlanadi.
Najmiddin Kubro 
(1145 -1221)Xorazmdakubraviyatariqatigaasos 
soladi. Kubraviya tariqati ta rkidunyochilikni rad etadi. Kamolot yoïidagi 
mashaqqatli mehnatjarayonida bu dunyo noz-ne'matlaridan bahramand 
bo'lishning joizligi g'oyasi ilgari suriladi. Kubraviyada xalqqa va vatanga 
bo'lgan muhabbat nihoyatda kuchli.
X l\ asrda 
Bahouddin Naqshband naqshbandiya tariqatiga asos soldi. 
U 
1318-yili 
Buxoro yaqinidagi 
Qasri Hinduvon 
qishlog'ida matolarga 
naqshbosuvchi ustaoilasidadunyoga keladi. Yoshligida o'qish va ta’lim 
olish bilan bir qatorda kimxobga gui bosishni puxta o'rganib, ota kasbi 
naqqoshlik kasbini egallagan. Xoja Bahouddin 
«Hayotnoma» 
va 
«Dalil
ul-oshiqin» 
nomli asarlaryozib, o‘z tariqatini yaratadi. Tariqat Movaroun- 
nahr, Xuroson va Xorazm da keng tarqaladi. Naqshbandiya insonlarni 
halol, pok bolishga, o‘z mehnati bilan kun kechirishga, muhtojlarga xayr- 
ehsonberishga, sofdil va kamtar bo'lishga chaqiradi. Uning