O‘zbekiston tarixi

ARXEOLOGIK MADANIYAT – o‘ziga xos xususiyatlari bilan ajralib turadigan muayyan davrga va hududga doir arxeologik yodgorliklar birligi. Ayrim yoki bir qancha belgilarga, xususan, sopol buyumlarining shakli, naqshi, marhumlarni dafn etish tartibi, mehnat qurollari, uy-ro‘zg‘or anjomlari va boshqalarga ko‘ra belgilanadi. Odatda, yodgorlik qaerdan topilsa, shu joyning nomi bilan yuritiladi (masalan: Qovunchi madaniyati, Zomonbobo madaniyati).

Arxeologiya (yunon. archaios – qadimgi, logos – fan) – insoniyat o‘tmish tarixini moddiy madaniyat yodgorliklari (mehnat qurollari, asbob-anjomlari, qurol-yarog‘lari, turar joylari, qurilishlari, qabrlarini) qazishmalar orqali o‘rganuvchi fan.

Arshakiylar – hozirgi Turkmanistonning janubi va Eron hududlarida miloddan avvalgi 250 yildan milodiy 224 yilga qadar hukmronlik qilgan Parfiya davlatidagi sulola. Sulolaga dax qabilasining boshlig‘i Arshak asos solganligi uchun shunday nomlangan. Arshakiylar davlatining ilk poytaxti Ashxabod yaqinidagi Niso shahri bo‘lgan. Keyinchalik u Erondagi Ktesifonga ko‘chirilgan. Parfiya davlati Mitridat II (123-87) davrida juda kuchayib, SHarqning qudratli davlatiga aylanadi. Salavkiylar qo‘shini tor-mor etilib, Eron va Mesopotamiya hududlari podsholikka qo‘shib olinadi. Parfiya davlatining g‘arbga tomon kengayishi Rim imeriyasi bilan urushni keltirib chiqardi. Miloddan avvalgi 53 yilda Karri jangida Orod II (55-36) Rimning mashhur sarkardasi Karass qo‘shinlarini qaqshatqich mag‘lubiyatga uchratadi. Parfiya davlati Falastin, Suriya, SHarqiy Kichik Osiyoni ham ishg‘ol etib ,zamonasining eng buyuk davlatiga aylanadi. Milodimizning birinchi asridan Parfiya davlati asta-sekin inqirozga yuz tuta boshlaydi. Arshakiylar sulolasi Eron Sosoniylar sulolasi tomonidan 224 yilda tugatiladi.

Parfiya davlati podsholari: Arshak (250-247), Tiritad (248-211), Artaban I (211-191), Prianat (191-176), Fraat I (176-170), Mitridat I (170-138), Fraat II (138-128), Artaban II (128-123), Mitridat II (123-87), Fraat III (87-57), Orod II (57-36), Mitridat IV (128-147), Vologez III (148-192), Vologez V (208-222), Artaban V (222-224).