O’zbekiston tarixi kafedrasi о‘zbekiston tarixi fanidan

Birinchi jahon urushi – 1914 yil 28 iyulda Avstriya-Vengriyaning Serbiyaga urush e’lon qilishi bilan boshlangan. 29 iyulda Serbiyaning ittifoqchisi sifatida Rossiya ham urushga kirib harbiy safarbarlik e’lon qilindi. Rossiya 1918 yil mart oyida (Brest sulhi) katta yo‘qotishlar bilan urushdan chiqishga majbur bo‘ldi. Bu urush Turkiston xalqlarining ijtimoiy-iqtisodiy ahvoliga nihoyatda katta ta’sir ko‘rsatdi. Urush yillari ming-minglab tonna paxta mahsulotlari, sanoat mahsulotlari, quruq va ho‘l mevalar, go‘sht mahsulotlari, minglab chorva mollari o‘lkadan frontga jo‘natildi. Ayniqsa, 1916 yilgi “Mardikorlikka olish” haqidagi farmondan so‘ng Turkistonning deyarli barcha hududlarida milliy-ozodlik harakatlari avj oldi.
Vabo isyoni - 1892 yilning yozida Toshkentda bo‘lib o‘tgan, tarixda «Vabo isyoni» yoki «Toshotar voqeasi» nomini olgan qo‘zg‘olon. XIX asrning oxirlaridagi muhim harakatlardan biri bo‘lgan bu qo‘zg‘olon sovet davri adabiyotlarida o‘lkada vabo kasalini oldini olish uchun bo‘lgan harakat deb ta’riflangan blsa-da, aslida bu qo‘zg‘olon Rossiya imperiyasining o‘lkadagi mustamlakachilik siyosatiga qarshi qaratilgan harakat bo‘lib, mustamlakachilik zulmiga qarshi milliy-ozodlik kurashining bir bosqichi edi. Bu harakat qurol kuchi bilan shafqatsizlarcha bostirilib, qo‘lga olingan 60 kishidan 8 kishi o‘lim jazosiga, qolganlari qamoq va surgunga hukm qilingan.
Viloyat boshqaruvi – Turkiston general-gubernatorligidagi boshqaruv usuli. Harbiy gubernator va viloyat boshqarmasi tomonidan amalga oshirib borilgan. Harbiy gubernator(harbiy va harbiy-fuqarolik maqomiga ega bo‘lgan. Uning qoshida amaldorlar va viloyat boshqarmasi mavjud bo‘lib, viloyat boshqarmasiga harbiy gubernatorning yordamchisi raislik qilgan. Viloyat boshqarmasida uchta farmon beruvchi, xo‘jalik va sud bo‘limlari mavjud bo‘lgan. Bo‘lim boshliqlari general-gubernator tomonidan tayinlangan hamda vazifasidan ozod etilgan. Mahalliy ma’muriy boshqaruvning bo‘linishi quyidagicha bo‘lgan – viloyat-uyezd-volost-qishloq-ovul.
Dasht komissiyasi - 1865 yilda imperator Aleksandr II farmoni bilan maxfiy maslahatchi F.K.Girs raisligida tuzilgan. Ushbu komissiya Orenburg va G‘arbiy Sibir general-gubernatorliklari hamda Turkiston viloyati turmush tarzi va umumiy ahvolini o‘rganish uchun O‘rta Osiyoga jo‘natilgan. Komissiyaning asosiy vazifasi bosib olingan hududlardagi sharoitni o‘rganish hamda ularni qanday boshqarish haqida nizom tuzish uchun ma’lumotlar to‘plash, mustamlakachilikka asoslangan o‘lka boshqaruv tizimini takomillashtirishga qaratilgan edi.