O‘zbеkiston tarixi kafеdrasi «O‘zbеk davlatchiligi tarixi» fanidan Mavzu: Saljuqiylar davlatining tashkil topishi Tayyorladi: Jumaboyeva. M

___________________

1. 
   Кaримoв Ш., Шaмсутдинoв Р. Вaтaн тaриxи. Тoшкент Фa. 1994.
   
2. 
   Сaриaниди В.И. И здесь гoвoрил Зaрaтуштрa. М.1992.
   
3. 
   Сaидқулoв Т. Ўртa Oсиё xaлқлaри тaриxининг тaриxшунoслигидaн лaвҳaлaр. Тoшкент. Ўқитувчи. 1993.
   

3.Saljuqiylar davlatida boshqaruv tizimi

1137-yilda Qoraxoniylar Eloqxoni Mahmud Qoraxitoylardan yengilgach o’zining oliy hukmdori bo’lgan Sulton Sanjarni yordamga chaqirdi. Nihoyat ittifoqchilar qo’shini 1141-yili sentabr oyida Samarqand yaqiniga kelib birlashdilar ammo Qoraxitoylarning hujumi natijasida Sulton Sanjar boshchiligidagi qo’shinlar mag’lubiyatga uchraydilar natijada sultonlar sultoni deb ulug’langan Sulton Sanjarning obro’siga o’nglanmas putur yetdi. 1153-yilda Balx shahri atroflarida yashovchi O’g’uzlar qo’zg’olon ko’tardilar. Saljuqiylarning so’nggi yirik vakili Sulton Sanjar Balx O’g’uzlaridan yengilib asir olinadi. Uch yillik asirlikdan so’ng 1156-yili taxtga qaytadi. Ammo biroz vaqt o’tgach 1157-yilda xastalik bilan vafot etdi. 1194-yilda Xorazmshohlar hukmdori bo’lgan Takash sharqiy va g’arbiy Saljuqiylar davlatini tugatdi. Faqatgina Ko’niyoda (Kichik Osiyoda) Saljuqiylar davlatining bir qismi saqlab qolindi. 1308-yilda Saljuqiylar davlati butunlay tugatildi. Ushbu davlat o’rnida butun g’arb olamida mashur bo’lgan Usmoniylar imperiyasi tashkil topdi.

Sulton ul-a’zam-davlat boshlig’i, oliy hukmdor. Sultonlikda yermulk taqsimlash faqatgina sulton ixtiyorida bo’lgan.

Bosh vazir-rais ur-ruaso yoki said ur-ruaso (boshliqlarning kattasi)-u barcha devonlar faoliyatiga rahbarlik qilgan holda xazina, moliya, soliq, davlatga tegishli bo’lgan ishlab chiqarish muassasalari ishlarini nazorat qilgan.

Ulug’ hojib-oliy hukmdorning eng yaqin kishisi, dargoh bilan devonlar o’rtasidagi aloqalarni muvofiqlashtirib turuvchi, rasmiy qabullarni uyushtiruvchi amaldor.Saljuqiylar davlatida boshqaruv tizimi
Amiri xoris-oliy hukmdor chiqargan jazolar hukmlarini ijro etish bilan shug’ullanuvchi amaldor.