Turkistondagi chorizmga qarshi milliy ozodlik harakatlari. Jadidchilik.
XIX asrning ikkinchi yarmida Turkistonda milliy ozodlik xarakatlarining xarakteri. Pulatxon, Kurbonjon Dodxox, Abdumalik katta Tura, Dukchi Eshon va «Vabo isyoni» kuzgolonlari. Bu kuzgolonlarning xarakatlantiruvchi kuchlari. Milliy ozodlik xarakatining yengilish sababalari va tarixiy axamiyati.
Jadidchilik xarakatining yuzaga kelishi. Jadid suzining ma’nosi. Jadidchilik xarakatining sabablari va asosiy bosikchlari. Munavvar Kori, Bexbudiy, Chulpon, Tavallo, Usmon Nosi rva boshka jadidlar faoliyati. Turkistonda yangi jadid maktablarining ochilishi. Ismoilbek Gasparalining Turkistonga kelishi. Uning Buxoro amiri Abdulaxad bilan munosabati.
Jadidlar matbuoti. «Sadoi Turkiston», «Sadoi Fargona», «Tarakkiy» gazetalari, «Oyina» jurnali. Chop etilgan makolar mazmuni.
Jadidlarning madaniy okartuvchilik faoliyati. Teatrlar kuyilishi. «Padarkush», «Tuy», «Zaxarli xayot», «Obid ketmon» pьyesalarining saxnalashtirilishi. «Turon» teatr truppasining tashkil etilishi. Turkiston Milliy Universitetining tashkil etilishi va unda jadidlarning urni.
1917 yil oktyabrь inkirobining Turkistonga ta’siri. Jadidlarning siyosiy faoliyati. Turkiston Muxtoriyatining tashkid etilishi. Jadidlar kabul kilgan konun loyixalari. Turkiston Muxtoriyatining inkirozga yuz tutishi, buning sababalari. Muxtoriyat a’zolarining katagon kilinishi.
Jadidlar faoliyatining buungi kundagi axamiyati. Mustakillik yillarida ularning xotirasini abadiylashtirish uchun kilingan amaliy ishlar. Matuotda, teatrda, ta’limda ular faoliyatining ahamiyati.
Sovetlarning O’zbekistonda yuritgan katagonlik siyosati. Istiqlolchilar harakati.
Turkiston Muxtoriyati inkirozga yuz tutgandan sung Turkiston istiklolchilar xarakatining boshlanishi. Sovetlarga karshi kurolli xarakat. Fargona vodiysi – Istiklolchilar xarakatining markazi. Madaminbek, Shermuxammad, Katta va kichik Ergashlar, ular kulga kiritgan galabalar. Buxoro va Xivadagi istiklolchilar xarakati. Ular faoliyatidagi farklar. Istiklolchilar xarakatining inkirozga yuz tutishi, sababalari va uning tarixiy axamiyati. Turkistonda mustabid sovet xokimiyatining urnatilishi.
20-30 yillardagi sovetlar siyosati va milliy xududiy chegaralanishning utkazilishi. Uzbekiston SSRning tashkil topishi. Ma’muriy-buyrukbozlik tizimining karor topishi. Uzbekistonda katagonlik siyosatining boshlanishi, uning sabablari.
Katagonlik siyosatining uch muxim davri:
1.20-30 yillar. Davlat arboblarining katagon kilinishi. «Inogomovchilik», « Kosimovchilik» va «18lar»ning guruxbozlikda ayblanishi.
2.40-50 yillar. Adabiyot va san’at axllarining katagon kilinishi. Said Axmad, Mirtemir, Xabibiy, Maksud Shayxzodalarning ayanchli takdiri.
3.80 yillar. Paxta yakkaxokimligi davri. «Uzbeklar ishi», «Paxta ishi»ning mazmun moxiyati. Katagonlikning asoratli okibatlari.
Mustakillik tufayli katagon kilinganlar nomlarining tiklanishi.
Do'stlaringiz bilan baham: |