|
O’zbekiston Respublikasida 1991-2006 yillarda qizamiq bilan kasallanish va vaksinatsiya
2.14 jadval
O’zbekiston Respublikasida 1991-2006 yillarda difteriya bilan kasallanish va 2 yoshgacha bo‘lgan bolalarni difteriyaga qarshi profilaktik privivkasi.
2.15 jadval
O’zbekiston Respublikasida 2001-2007 yillarda virusli gepatit bilan kasallanish va vaksinatsiya
Yuqorida ko‘rsatilgan uch global tendensiya shuni yaqqol ko‘rsatib beradiki, aholining salomatligi sezilarli darajada mamlakat, mintaqaning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi bilan aniqlanadi.
Bolalar va o‘smirlar salomatlik ko‘rsatkichlarining evolyutsiyasini bilish shifokor, pedagog, ota-onalarga sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarning tibbiy-ijtimoiy mazmunini to‘g‘ri tushunishga hamda kasalliklar profilaktikasi va bolalar va o‘smirlar salomatligini muhofaza qilishning asosiy yo‘nalishlarini aniqlab berishga imkon beradi.
Bu jarayonda nafaqat aholi salomatlik holatining o‘zgarishiga bo‘lgan global tendensiyalarni hisobga olish kerak, shuningdek, bolalarda mamlakat, mintakaga xos bo‘lgan patologiyalar rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlarini ham bilish muhimdir.
Kasallanish shakllanishining global tendensiyalari bilan bir qatorda, ko‘pchilik mintaqalarida kuzatiladigan bolalar va o‘smirlar kasallanishi shakllanishining umumiy qonuniyatlari ham haqiqatga yaqin hisoblanadi.
5.2Bolaning rivojlanishi – doimo u yoki bu darajada qarama-qarshi, disgarmonik va labil bo‘lgan nihoyatda murakkab va mashaqqatli jarayondir. O’sish va rivojlanish geteroxroniyalari, ular fazalarining almashinuvi qonuniyatga ko‘ra to‘qimalararo va a’zolararo nisbatlarning muvozanatdan chiqishiga hamda boshqaruv va gomeostazning buzilishlariga olib keladi. Kattalardan farqli ravishda, bolaga ko‘pgina hollarda kasalliklarni imitatsiya qiluvchi, lekin ulardan keskin farq qiluvchi mutlaqo o‘ziga xos holatlarning keng spektri xosdir. Bu holatlarni «rivojlanishning kritik holatlari» deb atashadi. Ularning kasalliklardan asosiy farqi shundan iboratki, fiziologik o‘sish va rivojlanish jarayonining o‘zi yagona sabab omili bo‘lib hisoblanadi. Bu holatlarning kechishi mutlaqo ijobiy bo‘lib, davolashsiz ham butunlay sog‘ayib ketish bilan yakunlanadi. Shu bilan bir qatorda, rivojlanishning kritik holatlari huddi kasalliklar kabi o‘zini his qilishning buzilishi, ma’lum simptomatika, laborator yoki funksional siljishlarni o‘z ichiga oluvchi klinik manzaraga ega bo‘lishi mumkin.
Professor I.V.Voronsovning fikricha, bilimlarning hozirgi kundagi darajasida shifokor har doim ham rivojlanishning kritik holatini surunkali kasallikdan ajrata olmasligi mumkin va o‘sha zahoti notug‘ri tashxis qo‘yadi. Bunday xato diagnostika va davolashning agressiv va potensial havfli usullarini qo‘llash havfini vujudga keltiradi. Shu vaqtning o‘zida istalgan kritik holatlar haqiqiy surunkali kasalliklar uchun yuqori xatar holatini vujudga keltiradi, ya’ni chegaraviy holatlar guruhiga kiritilishi mumkin.
Biroq, shifokorga murojaat qilish uchun sabab bo‘luvchi, tibbiy hujjatlarda qayd qilinadigan va hatto ma’lum korrigirlovchi choralar qo‘llanilishiga olib keluvchi salomatlik holatlaridagi siljishlarning bir qismi haqiqiy patologiya bo‘lmay, balki organizmda sodir bo‘layotgan fiziologik siljishlarni o‘zida aks ettiruvchi holatlardir. Ularga bolalarda tishlarning chiqishi simptomini, o‘sish, rivojlanish va jinsiy yetilishdagi o‘zini his qilishning buzilishi, simptomatika va laborator yoki funksional siljishlarni o‘z ichiga olgan ba’zi kritik davrlarni kiritish mumkin.
O’sish, rivojlanish va patologik siljishlar shakllanish jarayonlarining yaqin o‘zaro bog‘liqligi kasallanishni salomatlikning boshqa parametrlari, birinchi navbatda jismoniy rivojlanish bilan birgalikda parallel ravishda ko‘rib chiqish va baholash zaruratini tug‘diradi.
Ko‘pincha bolalardagi funksional siljishlar 1-3 yoshda paydo bo‘ladi va shaharlik bolalarda 1 yoshdan 7 yoshgacha, qishloq bolalarida asosan 3 dan 7 yoshgacha yuqoladi.
Maxsus (longitudinal) tekshiruvlar yordamida bolalar salomatlik holatidagi funksional siljishlarning maksimal darajasini o‘zida aks ettiruvchi ma’lum qonuniyatlar o‘rnatilgan (2.16 jadval). Buni o‘kuv-tarbiyaviy jarayonni oqilona tashkillashtirish va o‘tkazish, ularni aniqlash va korreksiya qilish uchun kerakli choralarni amalga oshirish uchun bilish zarur.
Summar maktab yuklamasi ta’siri natijasida funksional siljishlarga astenik va nevrotik ko‘rinishlar, arterial gipotenziya, predanemiya, immunologik rezistentlik va bo‘yrak usti bezlari adaptatsion funksiyasining pasayishining uchrash hollari ko‘payadi.
Bolalar va o‘smirlarda aynan funksional siljishlarning mavjudligi bolani I yoki II salomatlik guruhiga kirishini belgilaydi.
2.16 jadval.
Do'stlaringiz bilan baham: |
