O‘zbekiston respulikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
Nazorat savollari 
1.
Muhammad Shayboniyxonning Movarounnahr va Xurosonni nisbatan oson 
egallashiga nimalar sabab bo‘ldi? 
2.
Shayboniylar qachon va qanday shaharlarni zabt etdi? 
3.
Nima sababdan shayboniylar Xurosonni qo‘lda ushlab turolma- dilar? 
4.
Nima uchun Turkiston uch xonlikka bo‘linib ketdi? 
5.
Buxoro xonligining tashkil topishi haqida so‘zlab bering, bu haqda referat yozing. 
6.
Xiva xonligi qanday muhitda, qachon tashkil topdi? 
7.
Abdullaxon II davrida Buxoro xonligining ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy 
hayotida qanday o‘zgarishlar yuz berdi? 
8.
Ashtarxoniylar kim, ular Buxoro xonligida hokimiyatni qachon qo‘lga kiritdilar? 
9.
Qachon va nima uchun Buxoro xonligi amirlik deb ataladigan bo‘ldi? 

---

116 
9-mavzu. O‘zbek xonliklarining Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinishi. 
Mustamlakachilik zulmiga qarshi milliy-ozodlik harakati. Jadidchilik 
Reja: 
1. Turkistonning Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinishi. Mustamlakachilik 
idora usulining joriy etilishi. 
2. Turkiston general-gubernatorligi. Mustamlakachilik boshqaruv tizimi. 
3. Turkiston xalqlarining mustamlakachilikka qarshi milliy-ozodlik kurashlari. 
4. Turkistonda jadidlar harakatining vujudga kelishi, ularning islohotchilik faoliyati. 
Tayanch so‘z va iboralar: 
«Sharqni egalla» siyosati. Rossiya harbiy 
ekspeditsiyalari. Angliya—Rossiya raqobati. Harbiy istehkomlar. Oqmasjid qal’asi. 
Toshkentga hujum. Mulla Alimqul. Turkiston gene- ral-gubernatorligi. Fon Kaufman. 
Zirabuloq jangi. Samarqand qo‘z- g‘oloni. Xivaga yurish. Gandimiyon shartnomasi. 
Qo‘qon xonligi - ning tugatilishi. Boshqaruv tizimi. Mustamlakachilik siyosati. Tosh- 
kent qo‘zg‘oloni. Dukchi eshon. 1916-yilgi qo‘zg‘olon. Jadidchilik. Mahmudxoja 
Behbudiy.
 
Turkiy 
xalqlar 
yashovchi 
bepoyon 
hududlarni 
bosib 
olish 
Rossiya 
podshohlarining azaliy orzusi edi. Bu boradagi amaliy harakat Ivan Grozniy 
zamonidan boshlangan edi. U Qozon (1552), Astraxan (1556), Sibir (1581-1590) 
xonliklarini bosib oladi va endi Turkiston to’g’risida ma’lumotlar to’plashga 
kirishadi. Shu maqsadda 1558-1559-yillarda Antoni Jenkinson boshliq elchilarni 
Buxoroga yuborib josuslik ma’lumotlari to’plagani ma’lum. Rusiya hukumati XVII 
asr davomida 9-marta elchi yuborib, Buxoro va Xiva xonliklarining iqtisodiy va 
harbiy ahvolini o’rganadi.