O`zbekiston respubliksi oliy va o`rta

2.3. “Ma`naviyat saboqlari” mashg`ulotlarida bolalarda illatlarga nafrat 
o`yg`otishga oid didaktik materiallar 
Ma`lumki, illatlar jamiyat taraqqiyotiga sezilarli salbiy ta`sir qiluvchi 
yomonliklardir. Buning asosiy sababi o`sha illat bilan o`ralashib qolgan 
odamlarning hatti-harakatlaridir. Bu hatti-harakatlarning jamiyat taraqqiyotiga 
nisbatan ijobiy yoki salbiy ta`siri o`sha hatti-harakatlar egasining dunyoqarashiga 
bog`liq. 
Bu qanday paydo bo`ladi?

---

23 
Umuman olganda inson dunyoga kelgan paytdanoq unda dunyoqarash paydo 
bo`la boshlaydi. Ya`ni, bola tug`ilishi bilanoq onasiga ko`zi tushadi. Shunday qilib 
bolalar dastlab o`z ota-onasini taniydi va ular muloqot choqlarida tarbiyalana 
boshlaydilar. Bunda bola hayoti davomida to`g`ri yoki noto`g`ri harakatlar va 
ishlar qila boshlaydilar. Odatda ularning aksariyatida to`g`ri ish va hatti-harakatlar 
qilishga moyillik bo`ladi hamda bu boradagi faoliyatini rag`batlantirishlar orqali 
ularning ijobiy xislat va fazilatlar rivojlanib boraveradi. Ularning ikkinchi 
qismi esa noto`g`ri qilgan ishlari va hatti-harakatlaridan to`g`ri xulosa chiqarib 
o`zini to`g`ri yo`lga sola oladi, ya`ni qilgan xato-kamchiliklarini tuzata 
oladi. Ularning uchinchi qismi ham mavjud. Bular to`g`ri ishdan ham, noto`g`ri 
ishdan ham to`g`ri xulosa chiqara olmaydi. Bunday bolalar bir qilgan xatosini yana 
ham takrorlash mumkin. Bular loqayd odamlar bo`lib, hayot to`g`risida to`g`ri 
xulosa chiqara olmaydi. Bularning hayotiy shiori “Menga nima” bo`lib, ularning 
jamiyat taraqqiyotiga ham foydasi tegmaydi. Bunday bolalarda har xil illatlarga 
ruju qo`yish ham kuchli bo`ladi. Chunki, illatlar bir ko`rinishda bolalar ko`ziga 
yengillikday bo`lib ko`rinadi. Ana shuning uchun ham bolalarimizni illatlarga 
nafrat ruhida tarbiyalashimiz lozim. Ular ro`yxatini taxminan quyidagiday ketma-
ketlikda keltirish mumkin: 

yolg`onchilik-yomon va qabih illat bo`lib, u imonsizlikdir; 

minnat-g`oyat jirkanch illat; 

insonning zohid bo`lishi-yomon illat; 

insonning tanbal bo`lishi-ayanchli illat; 

insonning takabbur bo`lishi-madaniyatsizlikdir (illat); 

badfellik-qo`pollik (illat); 

minnat-takabburlik (illat); 

ziqnalik-yomon illat; 

kibru havo-jaholat (illat); 

qasoskorlik-illat; 

---

24 

manmanlik-imon kushandasi (illat); 

sotqinlik-xiyonat negizi (illat); 

hasad qilish-illat; 
Endi bolalar ongida illatlarga nafrat uyg`otishga asos bo`ladigan didaktik 
materiallarni keltiramiz.