O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

AMALIY MASHQLAR.

Fe`llarni tahlil qilish tartibi

1. Fe`lning o`timli, o`timsizligi, bo`lishli, bo`lishsizligi.
2. Fe`l nisbatilari.
3. Shaxs -son va zamoni.
4. Xoslangan shakllari.
5. Tuzilishiga ko`ra turlari.
6. Tub va yasamaligi.Yasalish usuli .
7. Gapdagi vazifasi
Namuna: Qorong`u tushganfdan keyin tor ko`chaning qoq o`rtasi ham bir oz oqardi.(A.Q.) Tushgandan- fe`l, o`timsiz, bo`lishli, aniq nisbat, III shaxs, birlik, o`tigan zamon, sifatdosh, sodda, tub, hol.
34-mashq. Fe`llarni topib o`timli va o`timsiz bo`lishli va bo`lishsiz fe`llarni aniqlang. Ular kirgan joy -baland tepalikningyonbag`riga yo`yib kirilgan katta g`or bo`lib, ikki yonida yana ikkita kichikroq ungurlar ko`rinar edi. Yo`lakdan kirgan joydagi temirchilar asbob uskunalari, bosqon va sandon, uninguning tagida g`ir bolg`a va cho`kichlar, uzun temir qisqichlar, omburlar yotar, chap tomondagi g`orda qozon- tovoq, qumg`on, choydish, har xil obdastalar va boshqa ro`zg`or buyumlari terib qo`yilgan edi. Katta g`orning to`rida, po`stak yozilgan supada, boshiga chambarak qizil qalpoq kiygan, ko`pdan beri qaychi tegmagan soqoli ko`ksiga tushgan bir chol qo`y terisidan tikilgan keng po`stiniga o`ralib, chordona qurib o`tirardi.(O.Yo.)
35- mashq. Ravishdosh, sifatdosh va harakat nomi shaklidagi fe`llarni topib, tahlil qiling? 1. Mirzo Ulug`bek kechasi tong otguncha mijja qoqmay ming xil rejalar tuzib chiqdi. (O.Yo.) 2. Choy ichib o`tirgan odamlarning dilida qandaydir og`ir o`ylar bor edi.(S.A.)3. Bugun ham yo mg`ir quyib turgandan odamlar ishga chiqishmadi.(S.A.) 4. Ular hovliga chiqqanda quyosh bulutlar orasiga kirib ketgan shamol izg`irinday achichiq bo`lib qolgan edi.(P.Q.) 5.Kishi o`zini gunohkor his qilsa beg`am quvnayotganlarga havasi keladi.(P.Q.) 6 .Jo`nab ketayotganida ko`nglim tinchima di-yu , borib qaray dedim.(A.Q. )
36-mashq. Fe`llarni toping.Fe`l zamonlarini aniqlab, ma`no jihatidan turini ayting. 1. Lekin ko`p o`tmay yana qo`ng`iroq jarangladi, yana hamma eshiklar ochildi, yana atrof xushchaqchaq g`ala- g`ovurga tol`di.(P.Q.)2. Bu gaplarning o`zlariga ham aloqador ekanligini sezishdi-da, birpas jim borishdi.(P.Q.) 3. Qishloqdan chiqulguncha yana bir necha joyda to`xtaladi (A.Q.) 4. Oy tikkaga kelib qoldi.(A.Q.)5. Batareyasi topilmaydi.Tugab qolsa olamdan bexabar qolamiz.(S.A.)6. Ishlaydi, ishlab charchamaydi,(S.A.)7. O`qtin-o`qtin uzoqda momaaqaldiroqning qarsillagani eshitiladi, chaqmoq ko`rinadi.(O.) 8. Men ham ko`rganman, sayraganini ham eshitganman, -deyman jiddiy tusda. (O.)