O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

EGA VA UNING I FODALANISHI

Gapda mutloq hokim bo`lib, kesim orqali ifodalanadigan fikrni bildiruvchi bosh bo`lak ega deyiladi.

Ega asosan predmet tushunchasini anglatib, kesim orqali,bildirilgan belgi harakat, holatning kimga yoki nimaga tegishliligini ko`rsatadi va bosh kelishikdagi so`z bilan ifodalanib, kim? nima? kimlar ? nimalar? qayer? kabi so`roqlardan biriga javob beradi.
Ega quyidagicha ifodalanadi:
1. Ot bilan: a) atoqli ot bilan ifodalanadi. Masalan: Alisher Navoiy g`azal mulkining sultonidir.
Avaz botqoq va qorong`i yoldan tekis va yorug` maydonga chiqdi (P. Q.) Qorabuloq -juda chiroyli juda so`lim joy (M. Is). b) turdosh ot bilan.
Bunda ari keltiradi bol,
Bunda qushlar topadi iqbol.

1. 
   Olmosh bilan: Biz kelgusi asrga o`zimiz bilan nimalarni olib o`tishimiz mumkin va zarur ? (I. K.)
   

Harkimki vafo qilsa , vafo topqusidir. (Bobur)

1. 
   Son bilan: ikki yorti- bir butun (Maqol) ikki o`nbesh bir i`ttiz (Maqol).Harakat nomi bilan: Ikkilanish yaramaydi.
   
2. 
   Sifatdosh bilan: ishlagan tishlaydi(Maqol).
   
3. 
   Sifat bilan: Yaxshi yetar murodga, yomon qolar uyatga(Maqol.)
   
4. 
   Taqlidiy so`z bilan : Ichkaridan odamlarning shov-shovi eshitildi.
   
5. 
   Birikmalar: O`ylamay gapirgan og`rimay o`lar.(Maqol.)
   

KESIM VA UNING IFODALANISH

Eganing belgisini, hukmni tasdiq yoki inkor yo`li bilan ifodalaydigan bosh bo`lak kesim deyiladi.Eganing belgisi harakat , holat, xususiyat, sifat kabi mazmunlarni bildiradi.

Kesim egaga tobe bo`lib o`ziga bog`laniib kelgan so`zlarda nisbatan hokimdir. Masaln: Bu yil bahor ancha kech keldi.
Kesim so`z turkumlari bilan ifodalanishiga ko`ra ikki turga bo`linadi: 1) Fe`l kesim, 2) ot kesim .
Fe`l kesim . Fe`l va uning tuslangan shakllari ravishdosh shakli bilan ifodalanib kelgan kesim fe`l kesim deyiladi. Masalan: Haydar ota er ostidan uning yuziga qaradi (A. Q. ). Men xayol surib ketdim (H. Q.)
Ot kesim .Fe`ldan boshqa so`zlar bilan ifodalangan kesimot kesim deyiladi. Ular quyidagicha:
ot bilan: Yaxshining gapi- moy, yomonning gapi-loy (Maqol).
Sifat bilan: Mehnat qilgan elda aziz.
Vatan-ona so`zi naqadar aziz
Sensan harnarsadan mo`tabar laziz (U.)