O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

3. So`z tartibi. So`zlarning gapda o`rin almashuvi grammatik ma`no ifodalashga xizmat qiladi. Masalan, uzoqdan katta uy ko`rindi, -uy uzoqdan katta ko`rindi.
4. So`zlarni takrorlash. Nutqda so`zlarni takror holda ishlatish orqali grammatik ma`no hosil bo`ladi. Olcha va shaftolilar g`ij -g`ij, shoxlarining boshlari erga (O.)
5. Ohang. Gap yoki so`zlarni turli ohanglarda aytilishi ham grammatik ma`no ifodalashga xizmat qiladi. Masalan, Fotima keldi. (darak gap) Fotima keldi? (so`roq gap), Fotima keldi ! (his -hayajon gap).
6. So`zlarni juftlash. So`zlarni juftlash ham grammatik ma`no hosil qiladigan vositalardandir. Masalan, katta -kichik, yaxshi -yomon kabi
so`zlarning juftlanishi natijasida kattalar ham kichiklar ham, yaxshilaru yomonlar ham, xullas, hammaning ifodalanishi ham grammatik ma`nodir.
47 s. SO`ZLARNING GRAMMATIK SHAKLI VA GRAMMATIK KATEGORIYALAR

So`zning o`z lug`aviy ma`nosini yo`qotmagan holda turli shakllarda qo`llanishi so`zning grammatik shaklini tashkil etadi .Masalan. kishining, kishiga, kishilar.

Grammatik shakl ma`no ifodalash uchun xizmat qiluvchi muhim qismdir. Masalan, keldi, yozdi so`zlariga -m, -k qo`shimchalari qo`shilganda birinchi shaxsning birlik va ko`plik ma`nolari anglashilsa shu so`zlarga -ng -ing qo`shimchalari qo`shilganda ikkinchi shaxsning birlik va ko`plik ma`nolari ifodalanadi. Ushbu misollardan ko`rinadiki turli grammatik ma`nolarni ifodalashda shakl asos bo`lib xizmat qiladi.
Grammatik shakl nutqdagi so`zlarning bir -biriga turli munosabatini ham ifodalaydi. Masalan, kitobning varag`i birikmasida tobelik ma`nosi mavjud bo`lsa, ota va bola birikmasida tenglik ma`nosi mavjud.
Grammatik shakl so`zning lug`aviy ma`noli qismi orqali, shuningdek, unga qo`shiladigan grammatik ma`no orqali hosil bo`ladi. Demak, so`zlar nutqda yo lug`aviy ma`no ifodalash shaklida, yoki grammatik ma`no ifodalash shaklida qo`llaniladi.
So`zlarning lug`aviy ma`nosi bilan birgalikda nutqdagi boshqa so`zlarga munosabatini ifodalaydigan qo`shimcha ma`noga mos holati so`zning grammatik shakli deyiladi.
So`zning grammatik shakli ikki xil: