O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

GRAFIKA VA ORFOGRAFIYA
39 s HARF VA ALFAVIT. O`ZBEK YOZUVI TARIXIDAN
Grafika grekcha “grophikos” so`zidan olingan bo`lib, yozuv degan tushunchani bildiradi. Tildagi tovushlarni, belgilarni ifoda etuvchi shakliy vositalar tizimi grafika deyiladi.
Umuman olganda, harflar yoki chiziqlar vositasida aks ettiriladigan shartli belgilarning tizimi grafika hisoblanadi va u harf bilan tovush o`rtasidagi munosabatlarni ifodolovchi qoidalar tizimidir.
O`zbek yozuvi hozirgi holga kelgunicha juda uzoq davrni boshidan kechirdi va ko`p o`zgarishlarga uchradi. Chunonchi hozirgi o`zbek grafikasini jadvalda shunday ko`rsatish mumkin: (Fonografik yozuv .)

t\r	Yozuv tarixi	davrlar	Bu yozuvlarda bitilgan va bizgacha etib kelgan yodgorliklar
1.	O`rxun -Enasoy (turk run yozuvi )	VII-VIII asrlar	O`rxun -Enasoy yodgorliklari
2.	Uyg`ur yozuvi	VI-XVI asrlar	“Baztiyornoma”, “Me`rosnoma”, “Tazkirai avliyo”
3.	Arab alifbosi asosidagi o`zbek yozuvi	VIII asrdan 1929 yilgacha
4.	Lotin alifbosi asosidagi o`zbek yozuvi	1929-1940 yillar
5.	Rus alifbosi asosidagi o`zbek yozuvi	1940 yoldan to hozirgacha
6.	Lotin alifbosi asosidagi o`zbek yozuvi	1996 yil 1-sentyabrdan boshlandi.

Harf tildagi tovushlarning yozuvdagi ifodasidir. Harqanday shakl yoki belgi harf sanalmaydi. Tovushni talaffuz qilamiz,eshitamiz harfni yoki esa yozamiz va ko`ramiz. Hozirgi o`zbek adabiy tilida amaldagi rus grafikasiga ko`ra unlilar: u, э, a, y, о, е, ¸, ю, я kabi harflar bilan; undoshlar: б, в,г, д, ж, з, й, к, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ц, ч, ш, kabi 23 ta harf bilan ifoda etiladi va 35 ta shakl bo`lib, shundan 33 tasi harf, ikkitasi (ъ,ь) belgidir.
Hariflarning muayan tartibda joylashtirilishi alfavit deyiladi. Amaldagi rus grafikasiga asoslangan o`zbek alfavitining joylashish tartibi quyidagicha: Aa(a), Бб(бе), Вв (ве), Гг(ге), Дд(де), Ее(е), Ёё(ё), Жж(же), Зз(зе), Ии(и), Йй(йи),Кк(ка) Лл (эл), Мм(эм), Нн(эн), Оо(о), Пп(пе), Рр(эр), Сс(эс), Тт(те), Уу(у), Фф(эф), Хх(ха),Цц(це), Шш(ше), Ъъ,ьь, Ээ(э), Юю(ю), Я(я), Љк(љ), Њњ(њ), Fђ(ђе),Ќќ(ќе).
O`zbekiston Respublikasi mustaqillik e`lon qilganidan so`ng (1991 yil 31 avgust) lotin yozuvi asosidagi o`zbek alifbosi masalasi kun tartibiga qo`yildi.O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashiining 1993 yil 2-3 sentayabrdagi 12 -chaqriq 13- sessiyasida “Lotin yozuvida asoslangan o`zbek alifbosini joriy etish to`g`risida” gi qonuni qabul qilindi va ushbu qonunni amalga kiritish tartibi haaqida” gi qarori matbuotda berildi.
1995 yil 6 mayda O`zbekiston Рespublikasi Oliy Majlisining “Lotin yozuviga asoslangan o`zbek alifbosini joriy etish to`g`risida ”gi Oliy Kengash qaroriga o`zgartirishlar kiritish to`g`risida qaror qabul qildi. Ushbu qarorga ko`ra yangi alifboga o`tishni 1996 yil sentayabridan birinchi sinflardan boshlanishi va unga to`liq o`tish 2005 yilda tugallanishi qayt qilingan edi. Bu alifboda o`zbek tilidagi 3 xil nutq tovushi (ш, ч, ng) hariflar birikmasi bilan quyidagicha ifodalanadi:
- sh harf birikmasi shodi , yozish, sharq? shavkat;
-ch harf birikmasi chol, cho`l, quvonch, ishonch;
- ng harf birikmasi tong, bong, ong, kenglik, tenglik.
Amalda qo`llanayatgan yangi o`zbek alifbosida 29 harf mavjud.har bir harifning ikki xil katta va kichik shakli bor.