O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

Son bilan: ikki o`nbesh- bir o`ttiz, ikki yorti bir butun. (Maqol)
Olmosh bilan:
Bizda odat mana shu edi,
Ba saodat mana shu edi(H. O.)
Xolmurodning jonajon o`qituvchisi -o`sha(P.T.)
Ravish bilan: Bizda a`lochilar- ko`p.Kerilma qiz, hunaring oz. G`alaba -yaqin. Harakat nomi bilan: Sevmoq- sevilmoq. Modal so`z bilan: O`limdan xabarim bor, lekin bunday ovozalardan xabarim yo`q (A. Q).
Kesim tuzilishiga ko`ra ikki xil bo`ladi: sodda kesim va murakkab kesim . Sodda kesim ikki xil: sodda ot kesim murakkab kesim. Sodda kesim ikki xil: sodda ot kesim va sodda fe`l kesim.
Sodda ot kesim yakka ot, sifat, son olmosh, ravish harakat nomi, undov taqlidiy so`z bilan ifodalanadi: Masalan: O`zbekistonning poytaxti - Toshkent.
Fe`l va uning vazifadosh shakllari bilan ifodalangan kesim sodda fe`l kesim deyiladi. Masalan:
Maktabda o`tkazilgan shaxmat musobaqasida odil yutdi. Shamol umri uchirdi.
Murakkab kesim ham ikki xil : murakkab fe`l kesim va murakkab ot kesim ikki va undan ortiq fe`llar bilan ifodalangan kesim murakkab fe`l kesim deyiladi.Masaln:
Uchovlari molxonalarni ko`rib chiqishdi. (P. Q.) Ahmad kitobini o`qib tugatdi.Ot yoki bog`lama hamda to`liqsiz fe`l ko`rinishidagi qo`shilma bilan ifodalaydigan kesim murakkab ot kesim deyiladi. Masalan: O`ktam o`nikki yashar bola edi. (O.) Odam qo`li cho`lni bo`ston qiladi.Ayrim hollarda yozuvda kesim bilan ega orasida tire ishlatiladi.
1) Kesim ot, olmosh. son bilan ifodalanib kesimlik qo`shimchasini olmaganda.
Bu erning xo`jayini - biz. Ikki kara ikki - to`rt.
2. Gapning egasi yoki kesimi harakat nomi bilan ifodalanib, kesimlik qo`shimchasini olmasa :Bir ko`rgan bilish -ikki ko`rgan tanish. (Maqol).
3. Ega ko`rsatishi bilan ifodalanib, kesim tarkibida kesimlik qo`shimchasi bo`lmasa: Bular -mening do`stlarim, och-yalang`och kafangadolar(O.) Bu uy -kimniki.


KESIMNING EGA BILAN MOSLASHUVI

Kesim egaga tobe bo`lak bo`lgani uchun ko`p hollarda shaxs va sonda moslashadi . Masalan; Biz huquqiy demokratik jamiyat qurmoqdamiz . U anchagacha jim o`tirdi . Birinchi gapda kesim egaga tobe muvofiq 1 shaxs birlikda ikkinchisida esa III shaxs birlikda ishlatilgan Ammo o`zbek tilida kesimning ega bilan son jihatidan mos bo`lishi III shaxsning ko`pligida shart emas, ega III shaxsning ko`plik shaklida bo`lib kesim III shaxsning birlik shaklida ham keladi . Masalan; Hamma chapak chalib yubordi .(M. Is.)Talabalar ta`tilga chiqdi.

Ba`zan ega birlik shaklda, kesim esa hurmat ma`nosini bildirish uchun ko`plik shaklda bo`lishi ham mumkin. Masalan: Oyim keldilar. Dadang aytdilar.
Kesim sifat, son, kabi turkumlar bilan ifodalanganda ega ko`plik shaklda bo`lsa ham, kesim birlik shaklda bo`ladi. Masalan: Ular she`ri uchdi ko`p yiroq(A. O.)
Agar ega jamlik ma`nosini bildiruvchi so`z bilan ifodalansa, kesim odatda birlik shaklda keladi. Masalan: Jamoa yig`ildi. Studentlar darsga kirdi.