O'zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi respublika ta’lim markazi mehnat ta’limi fanidan dars ishlanmalar to’plami tuzuvchi: O’. O. Tohirov, rtm metodisti Toshkent – 20 Mashg’ulotning tеxnologik xaritasi va o’tkazilish ishlanmasi

Yangi mavzuning bayoni.

O`quvchilarga savollar bilan murojaat qilish.

1. 
   Un mahsuloti nimadan olinadi.
   
2. 
   Bug`doy qaysi ekin turiga kiradi.
   
3. 
   Un nima uchun elanadi.
   

4. Qanday hamir turlarin bilasiz? (Guruhlar aro musobaqa. Eng ko`p hamir turlarini aytgan guruh yutib chiqadi.)

Unning tavsifnomasi.

Bug`doy uni to`yimli kukun sifat mahsulot bo`lib, bug`doy, guruch, makkajo`hori donlarini maydalash orqali olinadi. Undan foydalanish hilma-hildir. Un hamirning asosi bo`ib hisoblanadi va pazandachilik, qandolatchilik, novvoychilikda keng qo`llanadi. Uning tarkibida foydali moddalar juda ko`p. Masalan: uglevodlar, oqsil, yog` va mineral moddalar. Unning ozuqaviy boyligi bug`doyning sifati va unning yanchilganligiga bog`liq. Yirik yanchilgan unning sifati mayda yanchilgan unning sifatidan pasroq bo`ladi. Unning sifati un rangiga, namligiga, hidiga va qo`vushqoqligiga qarab belgilanadi. Oliy navli un yumshoq va rangi oppoq bo`ladi. Birinchi navli un yumshoq, lekin sarg`ishroq oq rangli bo`ladi. Ikkinchi navli un esa yirikroq, kulrang tus aralash oq rangda bo`ladi.

Unning namligi 15% dan oshmasligi kerak. Unning namligini tekshirish uchun ozgina unni kaftga solib, ikkinchi kaft bilan siqib ko`riladi. Qo`lni ochganda un sochilib tursa, demak, un namligi me`yorida hisoblanadi. Un quruq va salqin xonada saqlanadi, chunki issiq joyda unning qovushqoqligi yo`qoladi, nam joyda esa zararkunandalar paydo bo`ladi. Qumoq-qomoq (pesochniy) xamir tayyorlash uchun qovushqoqligi o`rtacha bo`lgan un olinadi. Xamir tarkibida yog` va shakarning ko`p miqdorda bo`lishi, suvning bo`lmasligi uvalanib turadigan mahsulot chiqishini ta`minlaydi, shuning uchun qumoq-qumoq xamir deb ataladi. Yog` (margarin yoki sariyog`) yangi, yumshoq, lekin muzlatilmagan bo`lishi kerak. Shakar yok qand upasini elakdan o`tkazish kerak. Xamir tarkibida shakarning kam miqdorda bo`lishi mahsulotning uvalanmasligi, ko`p bo`lishi esa qattiq va shisha sifat bo`lishiga sabab bo`ladi.

Tuxum xamirni yumshatadi, tinitadi va mahsulotga yaxshi maza beradi. Xushbo`y qo`shimchalar (yong`oq, kakao) mahsulotning mazasini yaxshilaydi. Agar xamirga kakao qo`shilsa un kamroq solinadi, lekin qand upasi (yoki shakar) ko`proq qo`shiladi. Kakao oldindan unga aralashtiriladi.

Xamirni tayyorlashda imkon qadar tez-tez aralashtrish turishi kerak, aks holda hamir egiluvchan, mayin hususiyatga ega bo`lmaydi. Xamir 20 darajadan yuqori bo`lgan xonada tayyorlanadi. Qumoq-qumoq xamir 180-200 darajali haroratda pishiriladi. Qumoq-qumoq xamirdan pechene, tort, pirog, pirojniylar pishiriladi.