O’zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika kafedrasi navoiy 2007 Ushbu matn qo’llanma bakalavriat ta`lim standartlariga kiritilgan «Pedagogik texnologiya asoslari»

Pedagogik texnologiya markazlarining tashkil etilishi
AQShda - 1971 yil Kommunikatsiya va texnologiya Assotsiyasi tashkil topdi. 1961 yildan «Pedagogik texnologiya» jurnali, 1971 yildan Audio vizual ta`lim, Audiovizualli kommunikatsiya bayoni nomli jurnallar chop etila boshlandi.
Angliyada - 1967 yil Pedagogik texnologiya milliy kengashi tashkil topdi. 1964 yildan «Pedagogik texnologiya va dasturli ta`lim» 1970 yildan «Pedagogik texnologiya» nomli jurnal chop etila boshladi.
Yaponiyada - 1965 yil umumyapon Pedagogik texnologiya markaziy kengashi tashkil etildi. 1965 yildan «Pedagogik texnologiya», Pedagogik texnologiya tadqiqotlari bo’yicha jurnal chop etila boshladi.
Italiyada - 1971 yil Pedagogik texnologiya milliy markazi tashkil etildi va shu yildan «Pedagogik texnologiya» nomli jurnal chop etila boshladi.
Vengriyada - 1973 yil o’qitish texnologiyasi davlat markazi tashkil etildi.
Sobiq SSSRda - 1965 yil maktab jihozlari va o’qitishning texnika vositalari ilmiy tadqiqot instituti tashkil etildi.
Pedagogik texnologiyalarning ta`lim-tarbiya jarayoniga kirib kelishi natijasida fan va texnikaning rivojlanishida katta siljishlar yuz berdi. O’quvchilarning o’zlashtirishini oshirishda katta yutuqlarga erishildi. Natijada pedagogik texnologiya ishi, uning mazmun mohiyati, tashkil etilish metodlari, reyting natijalari bilan shug’ullanadigan alohida markazlar tashkil etilishi zarurat bo’lib qoldi.


II BOB. ZAMONAVIY PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA LOYIHASI VA UNING TARKIBIY TUZILISHI
4- Mavzu: PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA LOYIHALARI.
R e j a

1. Ta`lim-tarbiyaga an`anaviy yondashuv.

   
   

2. Ta`lim-tarbiyaga tizimli va texnologik yondashuv.

   
   

3. Tadqiqiy ijodiy yondashuv.

   
   

4. An`anaviy va noa`navaiy yondashuvlarning yutuq va kamchiliklari.

   
   

Ta`lim- tarbiyaga yondashuvlar. Hozirda ta`lim-tarbiyaga asosan an`anaviy va noan`anaviy (zamonaviy- tizimli, texnologik, tadqiqiy-ijodiy) yondashuvlar mavjud.
Xo’p, ta`limga an`anaviy va noan`anaviy yondashish nimasi bilan farq qiladi?
An`anaviy yondashuvning asosiy xususiyati- o’qituvchi ma`lum axborotni gapirib, tushuntirib beradi, o’quvchi (talaba) esa bu bilimni xotirasida saqlaydi. Bunda «bilim» tushunchasi xotirada saqlanadigan axborot ma`nosida tushuniladi. O’quvchining bilim darajasi imtihonda shu axborotga doir savolga bergan javobiga qarab aniqlanadi. Bu bilim yuzaki bo’lishi ham mumkin va u xotirada uzoq saqlanmaydi. O’quvchining o’zlashtirish darajasi, sifati haqida aniq tasavvur hosil qilish qiyin.
Tizimli yondashuv haqida gapirishdan oldin «tizim» tushunchasiga to’xtab o’tsak. Tizim so’zi- tuzilma, qismlardan tuzilgan, birikkan narsa yoki hodisa ma`nosini anglatadi. Kibernetik tizim, axborotlar tizimi, ijtimoiy munosabatlar tizimi, xarakatlar tizimi, pedagogik tizim kabi tushunchalar ham ishlatiladi.
«Tizimli yondashuv ilmiy bilish metodologiyasi va pedagogik amaliyotning bir yo’nalishi sifatida universal tavsifga ega, pedagogikada keng qo’llaniladi, ta`lim-tarbiyaga ham pedagogik tizim sifatida qarash lozim»¹.
Tizimli yondashuv tuzilish vazifasiga ko’ra bajariladigan tahlilga yaqin turadi. Tizimli tahlilning ob`ekti yaxlit narsa yoki xodisa (tizim) hisoblanadi, u ob`ektning turli qismlarini, qismlarning o’zaro bog’liqligini, tizimning chegaralarini va tizimning atrof-muhit bilan bog’liqligini, aloqadorligini nazarda tutadi.
Tizimli yondashuvda qator prinsiplar majmuidan foydalaniladiki, ular tadqiqotchilik va amaliy faoliyatda yuqori natijalarga erishish imkoniyatini yaratadi. M. Ochilov bunday qoida-prinsiplar qatoriga quyidagilarni kiritadi: mavhumlikdan yaqqollikka qarab borish; analiz bilan sintezning, mantiqiylik bilan tarixiylikning birligi; ob`ektda bog’lanishlar va o’zaro ta`sirlarning turlichaligi; ob`ektning tuzilishi-vazifalari va kelib chiqishi haqidagi tasavurlarning birligi va boshqalar<sup>1</sup>.
Ta`lim ishiga texnologik yondashuv quyidagilarni nazarda tutadi:

• o’qish-o’qitish jarayonini o’zaro uzviy bog’liq etaplar, fazalar, amallarga ajratish, bulishni;

  
  

• ta`limdan kutilgan natijaga erishish uchun bajariladigan harakatlarni muvofiqlashtirish, ketma-ket, bosqichma-bosqich amalga oshirishni;

  
  

• loyihalashtirilgan ishlar, amallarning barchasini birdek bajarishni.

  
  

Bunday yondashuv asosan reproduktiv ta`limga xos bo’lib, reprduktiv ta`lim tipik vaziyatlarda biror ish-harakatni oldin bilib olingan qoidalar asosida bajarishdir. Reproduktiv daraja uchun pedagogik texnologiya usulida ta`lim takror ishlab chiqiladigan konveyrli jarayon sifatida tashkil etiladi, undan kutiladigan natija ham aniq belgilab qo’yiladi. O’quv materiali aniq ifodalangan o’quv maqsadiga mos qayta tuzib, ishlab chiqiladi, ayrim bo’lak (qism, modul) larga ajratiladi, o’quv materialini o’rgatishning alternativ yo’llari nazarda tutiladi, har bir bulakni urganish test yoki boshqa yo’llar bilan nazorat qilinib, xato-kamchiliklar tuzatilib boriladi. O’quv ishi etalonda kursatilgan natijaga erishishni nazarda tutadi. Bu usul bilim, kunikma va malakalarning zarur minimumini egallashda ko’prok samara beradi. Texnologik yondashuvni qo’llash qo’yilgan o’quv maqsadlariga erishishni kafolatlaydi.

Tadqiqiy- ijodiy yondashuv ta`limning maqsadi talabada biror muammoni yechish qobiliyatini o’stirish, yangi bilimni mustaqil o’zlashtirish, harakatning yangi usullarini topish, shaxsan tashabbus ko’rsatishni, ijodkorlik, faollikni nazarda tutadi. Tadqiqiy yondashuvda o’quvchining o’quv-bilish faoliyatiga pedagog rag’batlantiruvchi usulda rahbarlik kiladi, bolaning shaxsiy tashabbusini qo’llab- quvvatlaydi, bola bilan hamkorlik qiladi, uning fikr va qiziqishlarini oldingi o’ringa qo’yadi.