O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi navoiy davlat pеdagogika instituti

Og’ir adaptatsiya.
 Bu adaptatsiya turi muddatining uzunligi (2-6 oy va  ko’proq) 
va barcha alomatlarining og’irligi bilan xarakterli hisoblanadi. 
 
Organizmning  ko’nikish  imkoniyatlarining  shakllanishi  bola  ruhiyatining 
emotsional-ijtimoiy  va  bilib  olish  sohasi  bilan  yaqin  bog’liq  hisoblanadi.  Emotsional 
muvozanat va shu asosda shakllanadigan anglab olish faoliyatining yuqori darajasi yengil 
va muvafaqqiyatli adaptatsiyani ta’minlaydi. 
 
Bolani    ijtimoiy  adaptatsiyadan  xalos  etish  kerak  ekan  deb  o’ylashnoto’g’ri 
hisoblanadi.    ijtimoiy  pedagogning  vazifasi  bolaning  adaptatsion  imkoniyatlarini 
maqsadga  muvofiq  shakllantirish  va  mashq  qildirishdir.  CHunki  bola  o’z  adaptatsion 
imkoniyatlarisiz  o’zini  turli  ijtimoiy  hodisalarda  to’g’ri  tuta  olmaydi.  Adaptatsion 
qobiliyatlarni mashq qildirishmasalasi go’daklar uyida bolalar hayotini tashkil qilishning 
eng muhim masalalaridandir. Bola yangi muhit sharoitlariga yengil adaptatsiya darajasida 
ko’nikishga intilish va adaptatsiyaning og’ir buzilishlariga yo’l qo’ymaslik lozim. 
Go’daklar  uyida  bolalar  hayotini  tashkil  qilar  ekan    ijtimoiy  pedagog  unga 
sog’lomlashtirish ishining elementlarini qo’shishga harakat qilishi kerak. 

---

 
239 
 ijtimoiy pedagog faoliyatining eng muhim yo’nalishlariga quyidagilar kiradi: 
1.
 
Bola rivojlanishining va sog’ligining optimal holatini ta’minlash. 
2.
 
Bola  bilan  doimo  muloqatda  bo’ladigan  kattalar  tarkibining  barqarorligini  ushlab 
turish uchun 2 yoshgacha bolaga xizmat qiluvchilar sonini cheklab turish. 
3.
 
12-13  oylardan  boshlab  bolani  unga  doimiy  xizmat  qiluvchilar  orqali  boshqa  qayta 
shaxslar,  go’daklar  uyining  boshqa  xonalari,  haydovchilar,  ko’cha  transporti  bilan 
tanishtirishi lozim. 
4.
 
Bola  hayotining  3  yoshda  bolalarni  go’daklar  uyidan  tashqariga  ko’proq  chiqarish 
kerak, maktab o’quvchilari bilan uchrashuvlar tashkil qilish lozim. 
 
Endigina  go’daklar  uyiga  qabul  qilingan  bolalarning  hayotiga  kelsak,  bunda 
avvalambor  bola  qayerdan  kelayotganini  (o’z  oilasi  yoki  statsionardan)  aniqlash  va  shu 
bilan  birga  bolaning  shu  paytgacha  bo’lgan  rejimini  saqlab  qolishi  lozim.  Ayniqsa 
ovqatlanish  rejimini  nihoyatda  ehtiyotlik  bilan  o’zgartirish  lozim:  avvalambor  ichimlik 
miqdorini  50-100  gramm  ko’paytirish  kerak  va  glyukoza  qqo’shilgan  qorishma  berish 
ham  maqsadga  muvofiqdir.  SHuningdek  15-20  kun  mobaynida  hech  qanaqa  sanchish 
protseduralarini ham o’tkazmaslik lozim. 
5.  Bolani  guruhdan  guruhga  o’tkazganda  uni  avvaldan  (1-2  oy  avval)  yangi  xonasi, 
bolalar,  xizmat  ko’rsatuvchi  shaxslar  bilan  tanishtirish  kerak.  YAngi  guruhdagi  ayniqsa 
ilk kunlarda bola e’tibor, mehrga muhtoj bo’ladi. Unga eski guruhidan o’zi bilan biror bir 
o’yinchoqni olib kelishga ham ruxsat bersa bo’ladi. Adaptatsion davr mobaynida rejimli 
o’zgartirish,  emlash  o’tkazishga  ruxsat  berilmaydi.  Adaptatsiya  varaqasi  yoki  guruh 
kundaligiga  adaptatsion  davrning  yakunlanishini  aniqlash  uchun  bolaning  yurish-turishi, 
ishtaxasi, uyqusi haqidagi ma’lumotlarni qayd etib borish kerak. 
6.  Go’dakning  go’daklar  uyiga  oiladan  topshirilishi  ham  bolaning  maktabgacha  tabiya 
muassasaga  kirishi  kabi  tashkillashtiriladi.  Biroq  shuni  yodda  tutish  lozimki,  go’daklar 
uyiga  kirishdagi  vaziyat  ancha  murakkabdir.  Bola  uchun  odatiy  sharoitlar  birdan 
o’zgaradi, u yaqinlaridan judo bo’ladi, o’zini hech kimga kerak emas deb hisoblaydi. Bu 
holatda  stress  juda  kuchli  namoyon  bo’ladi  va  og’ir  adaptatsion  sindrom  ham  paydo 
bo’lishi mumkin.  ijtimoiy pedagogning vazifasi bola bilan ko’proq shaxsan aloqa qilish, 
uning  stress  holati  keltirib  chiqargan  yurish-turish  buzilishlarini  to’g’ri  anglab  yetish, 
bolaga bu og’ir sinovni yengishga harakat qilishdir.